Yeni Görüntüler, Ünlü Süperdev Yıldızın Etrafındaki Devasa Bulutsuyu Gözler Önüne Serdi
ESO’nun Çok Büyük Teleskobu üzerinde bulunan VISIR aletini kullanan gökbilimciler, süperdev yıldız İkizlerevi (Betelgeuse) etrafında bulunan karmaşık ve parlak bulutsunun şimdiye kadar elde edilmiş en detaylı görüntüsünü elde ettiler. Yıldızdan çıkan alevleri andıran bu yapı, devasa yıldız, maddesini uzaya fırlattıkça oluşmaktadır.
Avcı takımyıldızında bulunan ve bir kırmızı süperdev olan İkizlerevi, gece gökyüzündeki en parlak yıldızlardan biridir. Aynı zamanda, neredeyse Jüpiter yörüngesi büyüklüğündeki (Yer’in yörünge çapının yaklaşık 4,5 katı) boyutlarıyla da en büyük yıldızlardan biridir. VLT görüntüsü, süperdevin kendisinden daha büyük olan ve yıldızın yüzeyinden 60 milyar kilometre öteye uzanan bulutsuyu göstermektedir – Yer ile Güneş arasındaki mesafenin yaklaşık 400 katı.
İkizlerevi gibi kırmızı süperdevler, devasa yıldızların ömrünün son dönemlerinden birini temsil ederler. Kısa ömürlü olan bu aşamada, yıldız boyutça büyür ve inanılmaz bir hızda uzaya madde atar – sadece 10 bin yılda çok büyük miktarlarda (yaklaşık Güneş kütlesinde) madde atarlar.
İkizlerevi benzeri yıldızların madde atım süreçleri iki ayrı olgu içerir. Birincisi, daha önce VLT üzerindeki NACO [1] aleti ile tespit edilen, yıldız yüzeyinden uzaya uzanan dev gaz sütunlarının (yine de görüntüdeki bulutsudan oldukça küçüktür) oluşumudur. Diğeri ise, gaz sütunlarının dışarı atılmasına sebep olan, yıldızın atmosferindeki devasa baloncukların şiddetli yukarı aşağı hareketidir – bir kapta kaynayan suya benzer.
Yeni sonuçlar, yıldıza yakın gaz sütunlarının büyük ihtimalle, VISIR ile kızılötesi bölgede görüntülenen dış bulutsudaki yapılara bağlı olduğunu göstermektedir. Bulutsu, çok parlak olan İkizlerevi’nin ışığının parlaklığı nedeniyle görünür bölgede görülememektedir. Maddenin düzensiz, asimetrik şekli yıldızın maddesini simetrik olarak atmadığını göstermektedir. Bulutsunun yığınlar halindeki görüntüsünün nedeni yıldız maddesi baloncukları ve ürettikleri gaz sütunları olabilir.
Görüntüdeki madde büyük ihtimalle silikat ve alüminyum oksit tozlarından oluşmaktadır. Bu, Yer ve diğer kayalık gezegenlerin büyük bir bölümünü oluşturan madde ile aynıdır. Uzak geçmişteki bir dönemde Yer’de bulunan silikatlar İkizlerevi’ne benzeyen devasa bir yıldız (şu an yok olmuş olan) tarafından üretilmişlerdir.
Bu bileşik görüntüde, gaz sütunlarına ait daha önceki NACO gözlemleri ortadaki diskte yeniden üretilmiştir. Merkezdeki küçük kırmızı çemberin çapı Yer’in yörüngesinin yaklaşık 4,5 katıdır ve İkizlerevi’nin görünür yüzeyinin yerini temsil etmektedir. Siyah disk, görüntünün çok parlak olan bölgesine karşılık gelmektedir ve daha sönük olan bulutsunun görülebilmesi için maskelenmiştir. VISIR görüntüleri, farklı dalgaboylarına duyarlı, mavi rengin daha kısa dalgaboylarına ve kırmızının uzun dalgaboylarına karşılık geldiği kırmızı ötesi filtreler ile alınmıştır. Görüş alanı ise 5,63 x 5,63 yaysaniyesidir.
Notlar:
[1] NACO, Nasmyth Uyarlanabilir Optik Sistemi (NAOS) ile Yakın-kırmızı ötesi Görüntüleyicisi ve Tayfölçeri'ni birleştiren bir VLT aletidir. Bu alet, yakın – kırmısı ötesi bölgede uyarlanabilir optik ile görüntüleme, kutuplanma görüntülemesi, maskeleme ve tayfölçümü yapabilmektedir.
Kaynak:ESO Basın Açıklaması/Görüntülü Bülten(23 Haziran 2011)
Son düzenleyen nötrino; 5 Nisan 2016 00:42
