İSTİKLAL MARŞININ ŞEKİL ÖZELLİKLERİ
Nazım Şekli: Destandır. Marş halinde söylenmesi sebebiyle bugün ilk çağrışımı, destan değil,’’Marş’’tır.
Nazım Türü: Epiktir.Aynı zamanda liriktir.
Nazım Birimi: Dörtlüktür. Fakat son kıta beşlik olarak yazılmıştır.
Nazım Ölçüsü: Aruz vezninin fâilâtün (feilâlâtün)/ feilâtün/ feilâtün /feilün (fa’lün) kalıbıyla yazılmıştır.
Kafiye:aaaa bbbb cccc dddd…düzeninde, genellikle zengin ve tunç kafiyeler kullanılmıştır.
Dil ve Üslup: Türkiye Türkçesiyle; sade,açık,duru,akıcı ve özgün bir üslupla yazılmıştır.
Sanat Değeri: ’’İstiklal Marşı, bir marşın taşıması gereken bütün hususiyetlere en mükemmel şekilde haizdir. Ses,kafiye, cümle ve hayal sistemi ile muhtevası arasında tam bir uygunluk vardır.’’
‘’Türk İstiklal Marşı, gerek söz gerek şiir kalitesi bakımından yeryüzündeki milli marşların hiçbirisiyle ölçülmeyecek kadar üstün ve zengin manalı bir şiirdir.
Şiirde teşbih, istiare, mecaz, kişileştirme, tenasüp, telmih ve tevriye sanatları dikkat çekmektedir.
İSTİKLÂL MARŞI’NIN DİL VE ÜSLÛBU
İstiklâl Marşı’nın dili, kaleme aldığı dönemin yaşayan ve milletin günlük hayatında konuştuğu tabiî Türkçe’dir ve kelime kadrosu, bu dilin kelime dağarcığı içinden seçilmiştir. Muhtevası ne kadar bütün Türk milletinin ortak duygu, düşünce, heyecan, isyan ve imanıysa, dil ve kelime kadrosu da o kadar milletin ortak malıdır. Aradan geçen bunca yıla rağmen dil itibariyle tabiîliği ve canlılığını korumuş olması, bu hususun ispatıdır. Kelime kadrosunda isim ve fiiller ön plânda yer alır ve fiiller, toplam kelime sayısının 1/5’ininden fazladır. Söz konusu durum, önemli ölçüde üslûbun belirleyicisi olur.
Cümle yapısına dikkat ettiğimizde ise, fiil cümlesinin hâkim olduğunu görürüz. Şiirdeki fiiller, çoğunlukla hareket ifade eden (zincir vur-, çiğne-, aş-, yırt-, taş-, boğ-, fışkır-, dalgalan-, çat-, sar-, ulu-, feda ol-, al-, değ-, siper et-, secde et-, gül-, yaşa-) fiillerdir. Çünkü İstiklâl Marşı, santimantal, içe dönük, pasif bir millet ve onun ruh hâlinin değil; aktif, dinamik, dışa dönük bir millet ve bu milletin ruhundan taşan his, heyecan ve imanın şiiridir. Cümleler, büyük ölçüde bir mısra içinde tamamlanmaktadır. Buradan hareketle İstiklâl Marşı’nın mısra yapısını, çok büyük ölçüde cümlenin belirlediğini söyleyebiliriz. Yani; her mısra bağımsız bir cümledir. Bu yapı, aynı zamanda muhtevadaki veya muhtevayı var eden millet ruhundaki açıklık, kesinlik ve netliğin de ifadesi olur.
İstiklâl Marşı’nın en belirgin üslûp özellikleri; açıklık, tabiîlik, sağlamlık, telkin edicilik, yüksek tonluluk, ahenklilik ve liriklik olarak sıralanabilir.
Güçlü bir telkin, İstiklâl Marşı üslûbunun bir diğer niteliğidir. Daha metnin başındaki “Korkma!” emri, telkinî üslûbun ilk belirtisidir. Şiir boyunca da bu tavır devam eder ve son birimin son üç mısrasındaki üç kesin hükümlü cümle ile zirveye ulaşır.
İstiklâl Marşı, ahenk ve ritim açısından da güçlüdür. Vezin, kafiye, alliterasyon, assonans, tekrar gibi lafız sanatları, ahenk ve ritmi sağlayan unsurların başında yer alır. Söz konusu sanatlarla muhteva, şairin ruh hâli ve ses tonu arasındaki sağlam uyum, şiirin ahengini daha da güçlendirir.
