müzikte temel bilgiler

AÇKI: (ANAHTAR) Notaları adlandırmaya yarayan belirteçe "AÇKI" denir.
ADAGIO: (İtalyanca) Hız terimi olarak parçanın "çok yavaşa yakın" okunacağını göstermek için kullanılır. METRONOM'a göre, dakikada 60'dan 76'a kadar olan birim vuruşları, hız terimi olarak "ADAGIO" sözcüğü ile karşılanır. (d=60-76)

AKSATIM: Nota birimlerinin süreleri ile seslerin süreleri arasındaki birliğin, dengeyi bozacak biçimde aksatılmasına "AKSATIM" denir. Aksatım'lı ses vurgulu okunur.

ALLEGRO: (İtalyanca) "Neşeli" anl***** gelir. Hız terimi olarak parçanın "hızlı" okunacağını göstermek için kullanılır. METRONOM'a göre, dakikada 120'den 168'e kadar olan birim vuruşları, hız terimi olarak "ALLEGRO" sözcüğü ile karşılanır. (d=120-168)

ALTI SEKİZLİK ÖLÇÜ: Nota Birimi, NOKTALI DÖRTLÜK'tür; ÜÇ BÖLÜT'e ayrılır. Bir Ölçü içinde, 6 tane Sekizlik oranında nota bulunur. 6, 8 sayıları ile gösterilir.
Altı Sekizlik Ölçü, İKİ BİRİMLİ, ÜÇERLİ bir ölçü'dür.

ALTI SEKİZLİK ÖLÇÜ VURUŞLARI: Altı Sekizlik Ölçü, İKİ VURUŞLU'dur. Her vuruş, ÜÇ BÖLÜT'e ayrılır. EL şöyle vurulur:
1.Aşağı-Yukarı-Yukarı
2.Sola-Yukarı-Yukarı
Her Bölüt'te bir tane Sekizlik Nota okunur; Üç Bölüt'te üç tane Sekizlik Nota ya da bir tane Noktalı Dörtlük nota okunur.

ANDANTE: (İtalyanca) Ağırca, ağıra yakın, yürük anlamlarını taşır. ANDANTE parçalar, Moderato'ya göre daha ağırca okunur. METRONOM'a göre, dakikada 76'dan 108'e kadar olan birim vuruşları, hız terimi olarak "ANDANTE" sözcüğü ile karşılanır. (d=76-108)

ARALIK: İki ses arasındaki incelik-kalınlık ayrımına "ARALIK" denir. Aralıklar iki türlüdür: 1.Çıkıcı Aralık, 2.İnici Aralık. Aralıklar, sayıma göre adlandırılırlar. Aralığı oluşturan, ilk ve son sesler dahil bütün sesler sayılır. Kaç sayı bulunursa, Aralık, o sayıya göre adlandırılır. ÖRNEK: Do-Re (Do,Re) İKİLİ ARALIĞI'dır.
Do-Mi (Do,Mi) ÜÇLÜ ARALIĞI'dır.
Do-Fa (Do,Fa) DÖRTLÜ ARALIĞI'dır.
DO-Sol (Do,Sol) BEŞLİ ARALIĞI'dır.
Aralıklar, perdelere göre ölçülür ve nitelendirilirler. İki ses arasında bulunan PERDELER ÖLÇÜLÜR, bu ölçüme göre, aralıklar, aşağıdaki sözcüklerle nitelendirilirler:
Büyük Eksik Tam
Küçük Artık Tüm

ARTIK DÖRTLÜ: Arasında ÜÇ PERDE (3 Tam) bulunan DÖRTLÜ ARALIĞI'na "ARTIK DÖRTLÜ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Fa-Si seslerinin aralığı ARTIK DÖRTLÜ'dür.)

BEKAR: ( ) işareti ile belirtilir. Yanında bulunduğu notanın "kendisinin" okunmasını gerektirir.

BEMOL: (b) işareti ile belirtilir. Yanında bulunduğu notanın Yarım Perde Kalınlaştırılarak okunmasını gerektirir.

BÜYÜK İKİLİ: Arasında TAM PERDE bulunan İKİLİ ARALIĞINA, "BÜYÜK İKİLİ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde, Do-Re, Re-Mi, Fa-Sol, Sol-La ve La-Si seslerinin aralıkları TAM PERDE'dir. Bu aralıklara "BÜYÜK İKİLİ ARALIKLARI" denir.)

BÜYÜK ÜÇLÜ: Arasında İKİ PERDE (Tam, Tam) bulunan ÜÇLÜ ARALIĞI'na, "BÜYÜK ÖLÇÜ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Do-Mi, Fa-La ve Sol-Si seslerinin aralıkları BÜYÜK ÜÇLÜ'dür.)

BÜYÜK ALTILI: Arasında DÖRT BUÇUK PERDE (4 Tam, 1 Yarım) bulunan ALTILI ARALIĞI'na "BÜYÜK ALTILI" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Do-La, Re-Si, Fa-Re ve Sol-Mi seslerinin aralıkları BÜYÜK ALTILI'dır.)

BÜYÜK YEDİLİ: Arasında BEŞ BUÇUK PERDE (5 Tam, 1 Yarım) bulunan YEDİLİ ARALIĞI'na "BÜYÜK YEDİLİ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Do-Si ve Fa-Mi seslerinin aralıkları BÜYÜK YEDİLİ'dir.)
CRESCENDO: (İtalyanca) Bir müzik tümcesini okurken sesi yavaş yavaş arttırmayı ve sertleştirmeyi gerektirir.

ÇIKICI ARALIK: Birinci ses kalın, ikinci ses ince ise o aralığa "ÇIKICI ARALIK" denir.

ÇİZEK: Dizeğin altına ve üstüne konulan küçük çizgilere "ÇİZEK" denir. Kalın Do sesi ÇİZEK'e konur; Kalın Si sesi ÇİZEK'in altına konur.

ÇOKSESLİLİK: Aynı süre içinde birden çok ses bulunmasına "ÇOKSESLİLİK" denir. (Kanonlar Çoksesli'dir.) Batı Sanat Müziği ve Çağdaş Türk Sanat Musikisi, ÇOKSESLİ müziklerdir.
D.C.: (İtalyanca) DA CAPO'nun kısaltılmışıdır. "BAŞTAN" anl***** gelir. Parçanın sonunda "D.C." yazılı yerden, parçanın en başına dönülür; "son" ya da "Fine" yazılı yerde parça bitirilir.

DEYİM BAĞI: Seslerin birbirine bağlanmış gibi söylenmesi gerektiğini gösteren eğri çizgiye "DEYİM BAĞI" denir. Solfej okunurken, deyim bağı içindeki notaların arasında soluk alınmaz.

DİMİNUENDO (DECRESCENDO): (İtalyanca) Bir müzik tümcesini okurken sesi yavaş yavaş azaltmayı ve yumuşatmayı gerektirir.

DİYEZ: işareti ile belirtilir. Yanında bulunduğu notanın Yarım Perde İnceltilerek okunmasını gerektirir.

DİZEK (PORTE): Düz, yatay ve eşit aralıklı BEŞ ÇİZGİ'ye "DİZEK" denir.

DİZİ: Birbirine komşu olan SEKİZ SES'in, hiçbiri atlanmadan, ard arda sıralanmasına "DİZİ" denir. Kalın sesten başlayıp ince seslere doğru çıkan diziye "ÇIKICI DİZİ", ince sesten başlayıp, kalın seslere doğru inen diziye "İNİCİ DİZİ" denir. DİZİ, hangi sesten başlıyorsa, o sesin adını alır. ("Çıkıcı Do Dizisi" gibi...)

DO ANAHTARI: Dizeğin 1.,2.,3., ve 4. çizgilerine konulur.

DÖNEÇ: Dönüş işareti. İki kez okunması istenilen notaların başlama yerine "İleri Döneç", bitme yerine "Geri Döneç" konulur. Döneçlerin arasında kalan notalar İKİ KEZ okunur. (Parça yeni başlamış ise yalnız "Geri Döneç" de kullanılabilir.)

DÖRT DÖRTLÜK ÖLÇÜ: Nota Birimi DÖRTLÜK'tür; İKİ BÖLÜT'e ayrılır. Bir Ölçü'de, DÖRT TANE DÖRTLÜK oranında nota bulunur. 4
4 sayıları ile gösterilir.
Dört Dörtlük Ölçü, DÖRT BİRİMLİ, İKİŞERLİ bir ÖLÇÜ'dür.

EKSİK BEŞLİ: Arasında ÜÇ PERDE (3 Tam) bulunan BEŞLİ ARALIĞI'na "EKSİK BEŞLİ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Si-Fa seslerinin aralığı EKSİK BEŞLİ'dir.)
f: (İtalyanca) "FORTE" sözcüğünün kısaltılmışıdır. "KUVVETLİ" anl***** gelir. (f) belirteçi olan yerde, parça GÜR SESLE okunur.

FA ANAHTARI: Dizeğin 4. çizgisine konulur, bu çizginin adı FA ÇİZGİSİ olur. Fa Çizgisi'ne konulan nota "FA" adını alır. Diğer notalar da buna göre adlarını alırlar. "FA ANAHTARI" kalın sesleri göstermek için kullanılır. (FA ANAHTARI 3. çizgiye de konulabilir.)

Fine: (İtalyanca) "SON" anl***** gelir. Parçanın nerde bitirileceğini göstermek için kullanılır

GÜRLÜK: Bir sesin, GÜR ya da KISIK olması durumuna, o sesin "GÜRLĞÜ" denir. Seslerin gürlük aşamalarını anlatmak için kullanılan sözcüklere "GÜRLÜK TERİMLERİ" denir.(Piyano, Forte, MEzzo-Forte gibi...) Gürlük Terimleri'nin kısaltılmış biçimlerine, "GÜRLÜK BELİRTEÇLERİ" denir. (p, f, mf gibi...)

İKİ DÖRTLÜK ÖLÇÜ: Nota Birimi DÖRTLÜK'tür; İKİ BÖLÜT'e ayrılır. Bir ölçüde, İKİ TANE DÖRTLÜK oranında nota bulunur. 2
4 sayıları ile gösterilir.
İki Dörtlük Ölçü, İKİ BİRİMLİ, İKİŞERLİ bir ÖLÇÜ'dür.

İKİ NOKTALI DÖRTLÜK: Sağına iki tane Uzatma Noktası konulan Dörtlük Notaya, "İKİ NOKTALI DÖRTLÜK" denir.
İKİLİK SUSKU: İkilik susku belirteci, bir tane İkilik Nota'ya eşit orandadır. Dizek'te üçüncü çizginin üzerine konulur. İki tane Dörtlük Susku kadar susulacağını gösterir.

İKİŞERLİ BİRİM: İKİ BÖLÜT'e ayrılan Nota Birimi'ne, "İKİŞERLİ BİRİM" denir. Dörtlük Nota Birimi, İkişerli Birim'dir.

İKİŞERLİ ÖLÇÜ: İkişerli Birim'lerden oluşan ölçüye, İKİŞERLİ ÖLÇÜ denir. İKİ DÖRTLÜK ÖLÇÜ, (Nota Birimi İKİ BÖLÜT'e ayrıldığı için) İKİŞERLİ bir ÖLÇÜ'dür.

İNİCİ ARALIK: Birinci ses ince, ikinci ses kalın ise o aralığa "İNİCİ ARALIK" denir.

KANON: (Eski Yunanca) Müzikte, bir çeşit ÇOKSESLİLİK KURALI ile yapılmış parçalara "KANON" denilir. İki sesli bir kanon, en az iki kişi tarafında, ard arda başlanarak okunur. Önce başlayan, 2 numaralı yere gelince, ikinci kişi 1 numaralı yerden başlar. Böylece, iki kişi, aynı parçayı, ard arda başlayarak aynı zamanda okumuş olur. Buna, "KANON YAPMAK" denir. (Her parça KANON olmaz.)

KISALTMA NOKTASI: Bir notanın altına ya da üstüne NOKTA konulursa, o nota kısa okunur.

KÜÇÜK ALTILI: Arasında DÖRT PERDE (3 Tam, 2 Yarım) bulunan ALTILI ARALIĞI'na "KÜÇÜK ALTILI" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Si-Sol, Mi-Do ve La-Fa seslerinin aralıkları KÜÇÜK ALTILI'dır.)

KÜÇÜK İKİLİ: Arasında YARIM PERDE bulunan İKİLİ ARALIĞI'na, "KÜÇÜK İKİLİ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Mi-Fa ve Si-Do seslerinin aralıkları YARIM PERDE'dir. Bu aralıklara, KÜÇÜK İKİLİ ARALIKLARI" denir.)

KÜÇÜK ÜÇLÜ: Arasında BİR BUÇUK PERDE (bir Tam, bir Yarım) bulunan ÜÇLÜ ARALIĞI'na, "KÜÇÜK ÜÇLÜ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Re-Fa, Mi-Sol, La-Do ve Si-Re seslerinin aralıkları KÜÇÜK ÜÇLÜ'dür.)

KÜÇÜK YEDİLİ: Arasında BEŞ PERDE (4 Tam, 2 Yarım) bulunan YEDİLİ ARALIĞI'na "KÜÇÜK YEDİLİ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Re-Do, Mi-Re, Sol-Fa, La-Sol ve Si-La seslerinin aralıkları KÜÇÜK YEDİLİ'dir.)
LARGO: (İtalyanca) "GENİŞ" anl***** gelir. Hız terimi olarak "ÇOK AĞIR" anlamında kullanılır. LARGO parçalarda vuruşlar, ANDANTE'ye göre, çok daha ağır okunur. METRONOM'a göre, dakikada 40'dan 60'a kadar olan birim vuruşları, hız terimi olarak "LARGO" sözcüğü ile karşılanır. (d=40-60)

LEGATO: (İtalyanca) "BAĞLI" anl***** gelir. Pürüzsüz, kesintisiz ve akıcı okumayı gerektirir.

MAJOR DİZİ (BÜYÜKLÜ DİZİ): Çıkıcı olarak seslerin arasında, iki TAM, bir YARIM, üç TAM, bir YARIM PERDE bulunan dizilerdir. (MAJOR DO DİZİSİ'nde, 3. ile 4. sesler arası ve 7. ile 8. sesler arası YARIM, öteki seslerin araları TAM PERDE'dir.)

mf: (İtalyanca) "MEZZO-FORTE" sözcüklerinin kısaltılmışıdır. "ORTA KUVVETTE" anl***** gelir. (mf) belirteçi olan yerde, parça ORTA GÜRLÜKTE bir SESLE okunur.

MODERATO: (İtalyanca) "Orta Hızda" demektir. Parçanın orta hızda okunacağını belirtir. METRONOM'a göre, dakikada 108'den 120'e kadar olan birim vuruşları, hız terimi olarak "MODERATO" sözcüğü ile karşılanır. (d=108-120)

mp: (İtalyanca) "MEZZO-PİANO" sözcüklerinin kısaltılmışıdır. "ORTA HAFİFLİKTE" anl***** gelir. (mp) belirteçi olan yerde, parça ORTA HAFİFLİKTE bir sesle okunur.

NOKTALI DÖRTLÜK: Sağına Uzatma Noktası konulan Dörtlük Nota'ya, "NOKTALI DÖRTLÜK" denir. Sağına Uzatma Noktası konulan Dörtlük Nota, Sekizlik Nota eklenmiş kadar uzatılır. (Dörtlük Nota BİR VURUŞ'ta okunuyorsa, Noktalı Dörtlük, BİR BUÇUK VURUŞ'ta okunur.

NOKTALI İKİLİK: Sağına uzatma noktası konulan İkilik Nota'ya, "NOKTALI İKİLİK" denir. Sağına nokta koyulan İkilik Nota, Dörtlük Nota eklenmiş kadar uzatılır.

NOKTALI SEKİZLİK: Sağına Uzatma Noktası konulan Sekizlik Notaya, "NOKTALI SEKİZLİK" denir. Onaltılık Nota eklenmiş kadar uzatılır.

NOTA: Sesleri yazmaya yarayan belirteçlere "NOTA" denir. Notalar, dizekte kondukları yere göre, seslerin adını ve dikliğini; biçimlerine göre de, seslerin süresini göstermeye yaralar.

NOTA BİRİMİ: Çeşitli nota biçimlerinin HANGİ NOTA BİRİMİNE GÖRE ölçüleceğini göstermek için saptana BİR NOTA BİÇİMİNE, "NOTA" BİRİMİ" denir. İki Dörtlük bir ölçüde, Ota Birimi, DÖRTLÜK'tür. Öteki nota biçimleri, DÖRTLÜK NOTA BİRİMİ'ne göre ölçülür. Dörtlük Nota Birimi BİR VURUŞ olursa, onun iki katı oranında olan İkilik Nota, İKİ VURUŞ olur; yarısı oranında olan Sekizlik Nota, YARIM VURUŞ olur.
OKTAV: Bir notanın, inceye ya da kalına gidildiğinde varılan sekizinci notasına kadar olan seslerin tümüdür.

ÖLÇÜ: Birkaç tane Nota Birimi'nin bir araya getirilmesinden oluşan "ÖLÇME BİRİMİNE", "ÖLÇÜ" denir.

ÖLÇÜ ÇİZGİSİ: Ölçüleri birbirinden ayırmaya yarayan çizgiye "ÖLÇÜ ÇİZGİSİ" DENİR. öLÇÜ çİZGİSİ, Dizek'e DİKEY olarak çizilir.

ÖLÇÜ VURUŞLARI: Dört Dörtlük Ölçü, DÖRT VURUŞLU'dur; her vuruş İKİ BÖLÜT'e ayrılır. VURUŞ'ları ve BÖLÜT'leri belirtebilmek için, EL şöyle vurulur:
1.Aşağı-Yukarı 3.Sağa-Yukarı
2.Sola-Yukarı 4.Ortaya-Yukarı

ÖNEL: (Auftakt) Hazırlayış ve Giriş öğelerinden oluşan bir bütünün, Hazırlayış Bölümü'ne "ÖNEL" adı verilir.ÖNEL'in bulunduğu ilk ölçü, EKSİK bırakılır; Susku ile tamamlanmaz.Bu nedenle "ÖNEL"in bulunduğu Ölçü'ye "EKSİK ÖLÇÜ" de denir. Önel, parça içinde de sürdürülmüş olabilir. Her Müzik tümcesi, Önel'le başlayabilir.

p: (İtalyanca) "PİANO" sözcüğünün kısaltılmışıdır. "HAFİF" anl***** gelir. (p) belirteçi olan yerde, parça hafif okunur.

PERDE: Ses aralıklarını ölçmek için kullanılan bir çeşit Ölçme Birimi'ne "PERDE" denir. Batı Müziğinde kullanılan en küçük ses aralığına, "YARIM PERDE" denir. İki tane Yarım Perde'den oluşan ses aralığına "TAM PERDE" denir.

pp: (İtalyanca) "PİANİSSİMO" sözcüğünün kısaltılmışıdır. "ÇOK HAFİF" anl***** gelir. (mp) belirteçi olan yerde, parça ÇOK HAFİF bir sesle okunur.
SEKİZLİK SUSKU: Sekizlik Nota oranında susulacağını gösteren belirteçe, "SEKİZLİK SUSKU" denir.Dörtlük Susku'nun yarısı oranındadır.

SOL ANAHTARI: Dizeğin ikinci çizgisine konulur ve bu çizginin adı SOL ÇİZGİSİ olur. Sol Çizgisi'ne konulan Nota "SOL" adını alır. Diğer notalar da buna göre adlarını alırlar. "SOL ANAHTARI" ince sesleri göstermek için kullanılır.

SOLFEJ: "Okuma" demektir. Notaları, adlarıyla, sesleriyle ve süreleriyle okumaya "SOLFEJ" denir.

SOLUNAK: Soluk alma belirteçine "SOLUNAK" denir. Dizeğin üst yanına konulan bir virgül (,) ile gösterilir. Solfej okunurken, solunak olan yerde soluk alınır; başka yerde soluk alınmaz.

STACCATO: (İtalyanca) İrbirini izleyen sesler arasında belirgin kesintiler yaparak okumayı gerektirir. (Genellikle notanın üstünde ya da altında bir nokta ile ifade edilir.

SUSKU: Susma belirteçine denir. "SUSKU" bulunan yerde nota okunmaz, susulur.
TAM DÖRTLÜ: Arasında İKİ BUÇUK PERDE (2 Tam,1 Yarım) bulunan DÖRTLÜ ARALIĞI'na "TAM DÖRTLÜ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Do-Fa, Re-Sol, Mi-La, Sol-Do, La-Re ve Si-Mi seslerinin aralıkları TAM DÖRTLÜ'dür.)

TEKSESLİLİK: Seslerin ard arda sıralanarak gelmesine, "TEKSESLİLİK" denir. Eski Türk Musikisi ve Halk Müziği TEKSESLİ müziklerdir.

TEMPO: "HIZ" anl***** gelir. Bir parçanın hızı "METRONOM" ile ölçülür.

TÜM BEŞLİ: Arasında ÜÇ BUÇUK PERDE (3 Tam, 1 Yarım) bulunan BEŞLİ ARALIĞI'na "TÜM BEŞLİ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Do-Sol, Re-La, Mi-Si, Fa-Do, Sol-Re ve La-Mi seslerinin aralıkları TÜM BEŞLİ'dir.)

TÜM SEKİZLİ: Arasında ALTI PERDE (5 Tam, 2 Yarım) bulunan SEKİZLİ ARALIĞI'na "TÜM SEKİZLİ" denir. (DO MAJOR DİZİSİ'nde Do-Do, Re-Re, Mi-Mi, Si-Si, La-La... seslerinin aralıkları TÜM SEKİZLİ'dir.)
ÜÇERLİ BİRİM: ÜÇ BÖLÜT'e ayrılan Nota Birimi'ne "ÜÇERLİ BİRİM" denir. NOKTALI DÖRTLÜK BİRİM'i, Üçerli Birim'dir.

ÜÇERLİ ÖLÇÜ: Üçerli Birim'lerden oluşan ölçüye, ÜÇERLİ ÖLÇÜ denir.

ÜÇLEME: İkişerli Nota Birimi'nin, geçici olarak üçerli olmasına, ÜÇLEME denir. Dörtlük Nota Birimi içinde ÜÇLEME, ÜÇ TANE SEKİZLİK Ntadan oluşur; Nota biriminin süresi değişmeyeceği için, 2 Sekizlik notanın süresi içine 3 Sekizlik nota sığdırılarak okunur.
(ÜÇLEME'yi oluşturan ÜÇ NOTA'nın kuyrukları, SEKİZLİK ÇİZGİSİ ile birleştirilir; Üçleme'nin ALTINA ya da ÜSTÜNE 3 sayısı yazılır.Üçleme notalarından hiçbiri, ötekinden kısa ya da uzun okunmaz, birbirine EŞİT sürelerde okunur. Üçleme okunurken EL vuruşları iki Bölüt'e ayrılmaz; ya Bölütsüz vurulur ya da Üç Bölüt'e ayrılarak vurulur.)

VURGU (ACCENT): (>) işareti ile belirtilir. Üzerine konduğu notanın ya da akorun diğerlerine göre daha vurgulu çalınmasını gerektirir.

VURUŞ: Notaların sürelerini ölçmek için el ile yapılan sayma hareketine "VURUŞ" denir.

YAYIK ÇİZGİSİ: Bir notanın altına ya da üstüne ÇİZGİ konulursa, o nota kendi süresi içinde uzun ve yayık okunur.