ESO - Avrupa Güney Gözlemevi (European Southern Observatory)

EVALSO: Şili Gözlemevlerine Yüksek Hızlı Yeni Veri Bağlantısı

Şili’nin şiddetli Atacama Çölü’ne döşenen ve 100 kilometre boyunca uzanan yeni veri kablosu Cerro Armazones ve ESO’nun Paranal Gözlemevi için yeni fırsatlar oluşturuyor. Buradaki tesislerin Latin Amerikan ana bilimsel veri hattına bağlanmasıyla gözlemevleri ve Avrupa arasındaki yüksek-hızlı bağlantı boşluğu da giderilmiş oldu.

Bu yeni kablo Trieste Üniversite’si tarafından yürütülen, ESO, Cerro Armazones Gözlemevi (OCA, Ruhr-Bochum Üniversitesi’ne ait), Şili akademik ağı REUNA ve diğer organizasyonları da içeren, Avrupa Komisyonu FP7 [1] ile finanse edilen EVALSO (Latin Amerikan Güney Gözlemevlerine Sanal Bağlantı Fırsatı) projesinin [2] bir parçasıdır. Kablonun kendisine ek olarak EVALSO projesi Paranal bölgesinden Almanya, Münih yakınlarındaki ESO genel merkezine olan yüksek bantgenişlikli bağlantıyı tamamlamak için mevcut altyapının yanı sıra satın alabilme gücünü de ihtiva etmektedir.

Proje yürütücüsü Lieollo Fernando: “Bu proje konsorsiyum üyeleri arasında mükemmel bir işbirliği sağlamıştır. İki gözlemevine hızlı bağlantı verilmesinin yanı sıra, hem Avrupa hem de Latin Amerikalı akademik çevrelere daha geniş faydalar sağlayacaktır.” diyor.

Yüksek rakımları, açık havaları ve ışık kirliliğinden uzak olmalarından dolayı Paranal ve Armazones yerleşkeleri gökbilim gözlemleri için idealdir. Fakat bu, yerleşkelerin var olan herhangi bir iletişim altyapısından oldukça uzak oldukları anlamına gelmektedir. Şimdiye kadar bilimsel veriler mikrodalga bağlantısı ile Antofagasta yakınlarındaki bir baz istasyonuna gönderiliyordu.

ESO’nun Paranal Gözlemevi’ndeki teleskoplar, sıkıştırıldıktan sonra bile, her gece 20 DVD’den fazlasına karşılık gelen yaklaşık 100 gigabyte veri üretmektedir. Şu anki bağlantı Çok Büyük Teleskoba (Very Large Telescope - VLT) bağlı şimdiki nesil aygıt verilerini taşımaya yeterli gelse de, VISTA teleskobu (Görünür ve Kızılötesi Gökbilim Gökyüzü Tarama Teleskobu,(ESO0949) veya VLT’ye önümüzdeki yıllarda eklenecek aletlerden elde edilecek verilerle başa çıkmak için yeterli bant genişliğine sahip değildir.

Bunun anlamı Paranal’da elde edilen verilerin büyük bir kısmını ESO Genelmerkezi’ne pratik bir şekilde göndermenin tek yolu, bunların hard disklere kaydedilerek havayolu ile gönderilmesidir. Bu VISTA gözlemlerinin analizlere hazır olması için günler veya haftalar beklenmesi anlamına gelmektedir.

Bağlantıyı mümkün olduğunca etkili kullanmak için dikkatlice dağıtılmış ve gelişmiş veri yönetimi gerçekleştirilmiş olsa da, yoğun zamanlarda bağlantı bazen doyma noktasına gelebilmektedir. Şu anda bu önemli bir problem teşkil etmese de, bağlantının kapasitesine ulaştığını göstermektedir.

ESO Genel Müdürü Tim de Zeeuw : ESO’nun Paranal’daki gözlemevi yeni gelen teleskop ve aletlerle büyüyor. Bilimsel olarak birinci sınıf gözlemevlerimiz son model altyapılara gereksinim duyuyor”. diyor.

16 megabit/s (ev kullanımı benzeri ADSL genişbant) veri aktarım hızına sahip şu anki bağlantı noktasında EVALSO 10 gigabit/s’lik çok daha hızlı veri akışı imkanı sağlayacaktır - tam bir DVD filmi saniyeler içinde transfer edecek kadar hızlı. [3]

Avrupa Komisyonu’nda Gelişen Teknolojiler ve Altyapılar Yöneticisi Mario Campolargo: “Avrupa gökbilimciler topluluğunun ESO Gözlemevlerine mümkün olan en iyi şekilde erişim sağlamaları stratejik olarak çok önemlidir: bu Avrupa Birliği’nin Latin Amerika’daki bilimsel yerel altyapının konuşlanmasını ve GEANT [4] ve diğer AB e-altyapılarla olan bağlantıları destekleme nedenlerinden biridir” diyor.

Bant genişliğindeki olağanüstü artış Paranal verilerinin uzaktan kullanımını gerçek zamanlı olarak arttrıcaktır. VISTA teleskopunun performansını kolaylıkla görüntülemeyi, VLT verilerine daha hızlı erişmeyi ve kalite kontrolün duyarlılığının artmasını sağlayacaktır. Ve genişletilmiş bant genişliği ile gökbilimcilerin ve teknisyenlerin Şili’ye gitmek zorunda kalmadan yüksek çözünürlüklü video konferans toplantılarına katılabilmeleri gibi yeni fırsatlar doğuracaktır. Buna ek olarak, yeni bağlantının önümüzdeki yıllarda yeni ve yoğun-bant genişliği ihtiyacı olan aletler kullanıma girdikçe Paranal ve Armazones’ten gelen ve sürekli artan bilgi miktarına yeterince ayak uydurması beklenmektedir.

Verilere hızlı bir şekilde uzaktan erişmek sadece, paradan kazanmak ve gözlemevini daha etkin kullanılır hale getirmek değildir. Gama ışın patlamaları gibi beklenmedik ve öngörülmeyen olaylarda, çoğunlukla gökbilimcilerin gözlemevlerine gitmek için yeterli zamanı olmamaktadır ve EVALSO ile uzmanlar bu olaylar üzerinde sanki gözlemevindeymiş gibi uzaktan çalışabilme imkânı yakalayacaklardır.

Notlar:

[1] FP7 (Avrupa Komisyonu Araştırma ve Teknik Kalkınma Yedinci Çerçeve Programı), Avrupa Birliği’nin araştırmaları finanse ettiği ana aracıdır. Amacı AB’yi, bilim ve teknoloji alanlarındaki önceliklerinde dünya lideri haline getirmek ve bunu sürdürmektir.

[2] EVALSO, Avrupa Komisyonu FP7 ve Trieste Üniversitesi (İtalya), Ruhr-Bochum Üniversitesi (Almanya), GARR (Gestione Ampliamento Rete Ricerca, İtalya) Konsorsiyumu, Leiden Üniversitesi (Hollanda), Ulusal Astrofizik Enstitüsü (İtalya), Londra Üniversitesi, Queen Mary (İngiltere), Latin Amerikan Gelişmiş Ağlar İşbirliği (CLARA, Uruguay), ve Ulusal Üniversite Ağı (REUNA, Şili) işbirliği tarafından finanse edilmektedir.

[3] Yeni döşenen kablonun bantgenişliği 10 gigabit/s’dir. Paranal ve Almanya’daki ESO Genelmerkezi arasındaki tüm ağ altyapısının teorik olarak veri taşıma kapasitesi maksimum 1 gigabit/s’dir.

[4] GÉANT, Avrupa Birliği’nin araştırma ve eğitim topluluğuna tahsil ettiği veri ağıdır. 40 ülke genelinde 40 milyon kullanıcıyı birbirine bağlamaktadır.

Kaynak:ESO Basın Açıklaması/Kurumsal Bülten(04 Kasım 2010)

MsXLabs Üye Girişi