Yaban Mersini (Vaccinium myrtillus)

Yaban mersini
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Yaban mersini (Vaccinium myrtillus), fundagiller (Ericaceae) familyasından ılıman iklimlere adapte olmuş bir üzümsü meyve türü. Anavatanı Kuzey Yarımkürenin serin ve dağlık bölgelerinde yetişen birçok türü vardır.
Genel olarak Kuzey Avrupa, Amerika'daki Rocky Dağları ve Türkiye'de, Doğu Karadeniz bölgesinin rakımca yüksek olan fundalık veormanlık bölgelerinde yabani formda değişik tipleri bulunmaktadır.
Yaban mersini özellikle 1906 yılında Amerika'da başlatılan ıslah çalışmaları sonucu doğadaki yabani formlarına göre kültüre alınan çeşitlerin, özellikleri (meyve iriliği, tadı, olgunluğu vs.) daha üstün niteliklere sahip olduğu görülmüştür.

Yöresel adlandırma
Ardahan'da Mosi, Rize'de Likapa, Trabzon'da Ligarba, Karakavuz'da Çalıçileği, Rize Pazar ilçesinde Kaskanaka, Rize Ardeşen ilçesinde Çera (Çela), Artvin'de Morsvi, Mahabak, Mesi; Giresun'da Çalı Çiçeği, Ordu´da Cırtlık Çileği, Yozgat'ta Köpek Üzümü, diğer bölgelerde ise Ayı Üzümü, Çay Üzümü veya Çoban Üzümü olarak isimlendirilen ve literatürümüze Yaban Mersini olarak giren bu üzümsü meyve puslu veya parlak mavi rengi ile Mavi Altın (blue gold) olarak nitelendirilmektedir. Sağlık meyvesi olarak tanınmaktadır.

Tarihte

Amerika'da
Kültür yaban mersininin köken formları ilk olarak ABD'de elde edilmişlerdir. 1906 yılında Dr. Coville ve Miss E. Whirete yabani olarak yetişen Vaccinium australe türünden küçük meyveli rubel çeşidini selekte etmişlerdir. Sistematik olarak başlayan bu ıslah çalışmaları gittikçe artan bir hızla gelişmiş ve 1920 yılında yeni çeşitlerle ABD'de ilk ticari bahçeler kurulmuştur. Günümüzde kültür çeşitlerinin çoğu yapılan melezmeler sonucu ortaya cıkmıştır.

Avrupa'da
Orta Avrupada özellikle Almanya'da genis ıslah çalışmaları Alman ıslahçı Dr. Heermann tarafından yapılmıştır. Dr. Heermann araştırmaları sonucu ilk olarak Blauewiss-Goldtrauble veBlauweiss-Zuckertraube isimli çeşitleri üretime kazandırmıştır.

Osmanlı'da
1879 tarihli Osmanlıca bir belgede, henüz bugünkü çay bitkisinin yetiştirilmediği bir tarihte, Rize'deki ormanlarda, kırlarda ve halkın bazılarının bahçelerinde bol miktarda keşfedilen bir tür çay ağacından bahsedilmektedir. Bu belgeye göre yöre halkı bu bitkiyi, emek ve akça sarfederek terbiye edip yapraklarını kilosu on mecidiye karşılığında satmaktadır. O zamanın hükümeti tarafından gümrük vergisi alınan bu çaya benzeyen bitkiden, ayrıca orman vergisi de alınmak istenmektedir. Rusya Hükümeti bu bitkiden vergi namına bir şey almadığından bu çayların kaçak olarak yurt dışına çıkacağından endişe duyulmaktadır. Trabzon valiliğinin yazısı üzerine Osmanlı Hükümeti bu bitkiden örnekler istiyor. Orman Bakanlığı'nın da kontrolünde olmak şartıyla bunun yararlı olup olmadığı araştırılıp ondan sonra tarımının yapılmasına ve yaygınlaştırılmasına teşebbüs edilmesi tavsiye olunmuştur.

Diğer türleri

Kadife Yapraklı yaban mersini (Vaccinium myrtilloides)
Yer yaban ersini (Vaccinium boreale)
Kısa boylu yaban mersini (Vaccinium angustifolium)
Kısa Çalı Formlu Siyah Yaban Mersini (Vaccinium angustifolium)
Tavşangözlü Yaban Mersin (Vaccinium ashei)
Bataklık yaban mersini (Vaccinium uliginosum)

Kullanım alanları ve faydaları
Yaban mersini (Likapa), antioksidan madde içeriği en yüksek bahçe bitkisidir. Çok farklı amaçlar için kullanılmaktadır.

Kullanım alanları

Taze meyve olarak
Meyve suyu olarak; tek başına veya diğer meyve sularıyla kokteyl yapılarak.
İlaç sanayisinde; kuru meyvesi, çiçek, kök ve yaprakları
Süt ve süt ürünleri teknolojisinde; dondurma, yaban mersini içeren süt veya yoğurt
Kurumeyve teknolojisinde
Meyveli ekmek, çörek, kek, puding ve pastalarda
Baharat sanayisinde
Meyve salatalarında
Reçel, marmelat ve konserve sanayisinde
Çay; kuru yaprağı ve kuru meyvesi
Diyet mönülerinde

Faydaları

Göz yorgunluğu, miyopluk, katarakt, karasu (Glokom), şeker hastalığından kaynaklanan görme bozuklukları (Diyabetik retinopati), gece körlüğü, gece görüşünü artırıcı, kamaşma,retinayı güçlendirici, kılcal damar çatlamalarını önleyici ve tavuk karası (retinitis pigmentosa) hastalığının ilerlemesini yavaşlatıcı
Kabızlık, bulantı, mide krampları, ülser önleyici
Kan şekerini düşürücü, iltihaplanma, kolajenin (collagen) stabilize edilmesi
Pıhtılaşmanın azaltılması, damar sertliği oluşumunun engellenmesi ve antioksidan etki
Varis, basur (hemoroid) 'e karşı iyileştirici.
Yeni keşfedilen bir özelliği de somon balığı, yumurta, yulaf, barbunya, bezelye ve ay çekirdeği ile beraber zekayı geliştiren 7 besinden biri olduğu yönünde.

Besin değerleri
100 g'da;
Enerji

42,1 kcal.

Maddeler

Su 84,8 g
Proteinler 0,6 g
Yağlar 0,6 g
Karbonhidratlar 7,4 g
Posa 4,9 g
Alkol 0,0 g
mf. ung. FS 0,4 g
Kolesterol 0,0 mg
A vitamini 6,0 µg
Karoten 0,0 mg
E vitamini 1,9 mg
B1 vitamini 0,0 mg
B2 vitamini 0,0 mg
B6 vitamini 0,1 mg
Folik asit 3,0 µg
C vitamini 30,0 mg
Sodyum 1,0 mg
Potasyum 73,0 mg
Kalsiyum 13,0 mg
Magnezyum 2,0 mg
Fosfor 13,0 mg
Demir 0,7 mg
Çinko 0,1 mg

MsXLabs Üye Girişi