>>>SIFAT TAMLAMALARI – ÖNAD TAMLAMALARI İLE İLGİLİ KONU ANLAT<<<
SIFAT TAMLAMALARI – ÖNAD TAMLAMALARI İLE İLGİLİ KONU ANLATIM
Önad + ad =önad tamlaması.
Önadla ad birlikte cümlede kullanılmışsa sıfat tamlaması olur. Cümlede yalnızca önad varsa tamlama yok demektir.
Örn:
Güzel (önad)
Güzel çiçek (önad tamlaması)
GÖREV VE ANLAM BAKIMINDAN ÖNADLAR
1.NİTELEME:
Adın niteliği (renk, koku, biçim…) gösteren
Adları kalıcı özelliklerini gösterir.
Örn:
Yeşil yaprak (yeşillik yaprağın kalıcı özelliği)
NASIL sorusunun yanıtıdır.
Kısaca adın nasıl olduğunu söylerler.
Örn:
Açık pencere, geniş tarla, yeni ev, uzun el…
2.BELİRTME:
Adı çeşitli yönlerden belirtirler.
Adları sayı, soru, işaret yoluyla, kesin olmayacak biçimlerde belirten önadlardır.
Adların geçici özellikleri, sonradan adlara takılan, anlık özelliklerdir.
Örn:
Bu mahalleye üç gün önce taşındık.(uçaklaşınca şu mahalle, yarın dört gün önce)
İŞARET:
Adları yerlerini göstermek için kullanılır.
Varlıkları işaret yoluyla belirten.
Çoğul ekleri yoktur.
Örn:
Bu, şu, o, öteki, beriki vb ev
“Bunlar ev” biçiminde kullanılırsa işaret adılı olurlar.
Uyarı: “bu, şu, o” yalın halde bir ismi gösterirlerse gösterme önadı olur.
Örn:
Bu ev, şu oda, o yer…
SAYI:
Adları sayı yönünden belirten
Adın sayıyla ilgili türlü yönlerini (sayısını, ölçüsünü, sırasını, parçasını) veren
Örn:
Yirmi öğrenci (asıl sayı)
Yirminci öğrenci (sıra sayı)
Yirmişer öğrenci (üleştirme sayı)
Yarım öğrenci, çeyrek öğrenci, yüzde yirmi kar (kesir sayı)
İkiz kardeş, üçüz bebek (topluluk)
BELGİSİZ:
Adları kesinlik kazandırmaksızın belirten
Adları tam olarak değil de aşağı yukarı belirten, belli belirsiz belirten.
Bazı, her, bir, herhangi, bütün, çok…
Uyarı: “bir” önadı cümledeki kullanımına göre hem sayı, hem belgisiz önad olabilir; eğer adın bir tane olduğu belirtildiyse sayı sıfatıdır, eğer herhangi bir anlamına geliyorsa belgisiz sıfattır.
Örn:
Bir çiçekle yaz olmaz (tek çiçek)
Bir gün ölebiliriz. (herhangi bir gün)
SORU:
Addan önce gelerek o adı soru yönünden belirtir.
Özelliğini öğrenmek için ada sorulan soru
Nasıl, hangi, kaç, kaçar, ne…
Örn:
Bu, nasıl insan böyle?
Hangi öğrenciyi buluruz?
Oraya ne gün gideceğiz.
Uyarı: Sıfatlarda önce belirtme sıfatı, sonra niteleme sıfatı kullanılır.
Örn:
O küçük ev
Önündeki dikenli yol
Uyarı: Ortaçlar belirtme sıfatlarından önce yazılır.
Örn:
Bize bakan üç kişi
Yarın gelecek bir mektup
Uyarı: Sıfat tek başına kullanılırsa ADLAŞMIŞ SIFAT olur.
Örn:
Yaşlılar duygusal olur.
Uzunu arka sıraya geçsin.
Uyarı: “Kİ”, üç görevde kullanılır:
Adların yerini tutarsa adıl (zamir) görevinde
Örn:
Sizinki daha güzel bir tasarıydı.
Adların önüne gelerek özelliklerini verirse sıfat (önad) görevinde:
Örn:
Bahçedeki ağaç çiçek açmış.
Cümleleri bağlıyorsa bağlaç görevinde:
Örn:
Buraya kadar geldi ki illa bizi görecek.
UNVAN (SAN) ÖNADLARI
Kişi adlarına takılan saygı ve tanıtma sözcükleridir.
Örn:
Bay Utku, Bayan Gül, Doktor Muzaffer…
Ahmet Efendi, Mithat Dayı, Osman Paşa…
Sultan Murat, Oğuz Han, Osman Gazi
