BÖBREK

—Nefrol. Böbreklerin çalışma bozukluğu akut ve ani olabileceği gibi süreğen ve tedrici de olabilir.

1. Akut böbrek yetmezliği halinde böbreğin bozukluğu, idrarın kendiliğinden çıkmasının tam (anüri) ya da tama yakın (oligüri) durmasıyla belli olur. Buna ya idrar yollarında bir engelin (taş) bulunması neden olabilir (böbrek sonrası akut bir yetmezlik olan bu bozukluk engelin acil olarak ortadan kaldırılmasını gerektirir) ya da böbrek çalışmasının akut yetmezliğinden doğabilir; böbrek öncesi yetmezlik denen bu bozuklukta (kan hacmi bozuklukları, kanamalar, kalp yetmezlikleri) böbrek anatomik olarak zarar görmüş değildir, ama içinden geçen kandaki azlıktan ötürü su ve artıkların temizlenmesi işlevini yerine getirememektedir; nihayet her iki böbreğin akut organik bir hastalığı (toksik, immünolojik) olabilir; bu durumda akut evreyi geçiştirmek için böbrek dışı temizleme yöntemlerine gereksinme vardır; genellikle iyi olan sonuç üç ile beş haftada elde edilir.

2. Süreğen böbrek yetmezliği halinde böbrekler seneler boyunca yavaş yavaş harap olur; dışsalgı işlevinin yetmezliğine bir de içsalgı yetmezliği eklenir. Böylece böbreğin kalsiyum emmesinde azalma olur; bu da uzun vadede fosfor ve kalsiyum metabolizması bakımından kan ve kemik bozukluklarına yol açar; ayrıca alyuvarların bireşim yapmasını sağlayan eritropoyetin bireşimi azalır, bu da anemiye yol açar.
Bu böbrek yetmezliğinin son gelişimi zorunlu bir böbrek dışı temizleme tedavisini ya da böbrek naklini gerektirir.

—Ted. Yapay böbrek. Bir yanında hastanın kanı, öbür yanında bileşimi kan plazmasınınkine yakın hidroelekrolitik bir eriyik bulunan yarı geçirgen bir zar aracılığıyla su ve eriyik alışverişi ilkesine dayanır. (DİYALİZ MAKİNESİ.) Yapay böbreğin kullanımı ilk zamanlarda düzelebilir akut böbrek yetmezlikleriyle sınırlıydı. Akut hidroelektrolitik bozuklukları düzelterek, birkaç gün ya da birkaç hafta içinde böbrek normal çalışıncaya kadar hastanın yaşamasını sağlıyordu. 1960 yılında amerikalı iki hekim, B. H. Scraider ve W. E. öuinton, kuramsal olarak yapay böbreğin yaptığını sınırsız ölçüde yapabilecek bir atardamar-toplardamar kısa devresi yaratmayı düşündüler (atardamar-toplardamar fistülü).
Yapay böbrek aracılığıyla yapılan süreğen tedavi hızla yaygınlaştı. Bugün seanslar, etkinliklerinden hiçbir şey kaybetmeksizin kısaltabilmiş ve tedavi edilen kimselerin çoğunluğuna normale yakın bir aile, toplum ve meslek yaşamı sağlamıştır.