Kale - Denizli - Tek Mesaj

Kale - Denizli
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kale, Denizli ilinin bir ilçesidir. Antik yerleşim yeri olan Tabea şehrinin üzerine kurulmuş fakat bu şehir de daha sonra 1950'li yılların başında yaşayan halkı tarafından terkedilerek şehrin birkaç kilometre kuzeyine taşınmıştır.

Tabea antik kenti tarihi Afrodisias kentiyle komşu bir şehirdir. Karya bölgesinin Frigya sınırındaki en önemli şehirlerinden biri olup Büyük İskender`in fethederek geçtiği kentlerdendir. Anodolu tarihi açısından da çok ilginç bir yerdir. Tabea da tarihten bugüne dek kesintisiz yerleşim olmuş ve bugün her kültürden kalma eserleri görmek mümkündür. Karya döneminden kalma mermertaş üzerindeki yazitlar, Büyük İskender`den sonra kurulan kent devlete ait gümüş ve bronz sikkeler, Roma Hamamı ; Bizans dönemi kalıntıları, şuan sadece minaresi ayakta olan Selçuklu dönemine ait camiii, 18. yy Osmanlı Dönemine ait Cevherpaşa Camii, Ege Üniversitesi Prof. Dr. Bozkurt ERSOY'un Kazı başkanlığını yaptığı ekip tarafından restore edilmiştir.

İlçe merkezi Osmanlı döneminde Kale-Davaz olarak anılmaktadır. Şu andaki Tavas ilçesini de içine alan bu birim daha sonra Kale ve Tavas'ın ayrışmasıyla farklı adlarla anılmaya başlanmıştır. Bugünkü Tavas ilçesi tarihi Kale-Davaz beldesine bağlı Yarengüme adlı kasabanın bu ismi almasıyla kurulmuştur. Osmanlı döneminde kuzey-güney hattında Kütahya ile Muğla arasındaki ticaret yollarının kilit noktası olarak önem kazanmış ve doğal kale görünümündeki yerleşim yeri güvenli bir alan olarak idari merkez işlevi de görmüştür.

Türkmen yörük kültürünün ilginç folklorik özelliklerine hala rastlamak mümkündür. Bu açıdan Zeybek kültürünün de önemli alanlarındandır. Davas Zeybeği Kale ilçesinin yöresel oyunlarındandır. Davaz Zeybeği günümüzde Tavas Zeybeği olarak çıksada asıl adı Davaz Zeybeğidir.
Çürüksu Vadisi ile Aydın Ovası'na aynı hat üzerinden bağlanabilen verimli bir ovaya hakim bir yerleşim birimidir.
Kale 1950 sonrası ilçenin ekonomik ve sosyal hayatını etkileyen dramatik bir göç eğrisine sahiptir.

Kale'nin İsmi
İlçenin ilk adı olan "Tabas" incelendiğinde, Taba sözcüğünün kaya anlamına geldiği, kayalık bir tepe üzerinde kurulduğundan, bu adı aldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca, Taba kelimesi, maiyetindekiler, bağlı olan insanlar"anlamına da geldiğinden, krala bağlı insanlar, kralın maiyetindekiler olarak nitelendirilebilir.Diğer taraftan; Tabae'nin bir başka adı Türklerle birlikte, Davas veya Tavas olarak günümüze kadar söylenip gelmiştir.

İlçe ilk olarak antik Tabas kentinin harabeleri üzerine kurulmuştur. Bu şehir, iki surlu bir kaledir. Kaleden dolayı, Kale Davaz olarak bilinir. 1950 yılından sonra ise, sadece Kale denilmeye başlanmıştır.

Cevherpaşa Camii

Cevherpaşa Camii Tabae Antik Şehir
Denizli-Muğla karayolu güzergahındaki Tabae Ören Yeri içinde bulunan Cevher Paşa Camii dikdörtgen planlı,kuzey tarafında son cemaat yeri,kuzeybatı köşesinde minaresi yer almaktadır.
Harimin doğu ve batı duvarında dörder,güney ve kuzey tarafında ikişer pencere açılmıştır. Dikine dikdörtgen formlu pencerelerin etrafı kesme taşla çevrelenmiş olup,üzeri sağır kemerle dekore edilmiştir. Son cemaat yerinin kuzey batısına bitişik minarenin kürsü kısmı yüksek tutularak caminin çatı seviyesine getirilmiştir. Kesme taşla kaplı minarenin birinci şerefesinin üzerindeki petek kısmından itibaren eski yıllarda yıkılmış olduğundan üzeri metal külahla örtülerek bodur bir minare görünümü kazandırılmıştır.
Caminin haremi dörder adet ahşap iki sütun sırasıyla üç sahına ayrılmıştır. Sütunların üzerine antik kompozit başlıklar yapılarak kalem işi teknikle boyanmıştır. Harimin kuzey bölümünde ise altı adet ahşap sütunun taşıdığı mahfil yer alır. Bu sütunlar da harimin diğer sütunları gibi dekore edilmiştir.

Mihrabı niş şeklinde olup içinde dökümlü perde ve ortada mizan terazisi işlenmiştir. Mihrabın üzerinde ise bitkisel motifli üçgen alınlık oluşturulmuştur. Harimin duvarlarında kare ve daire şeklinde boya ile panolar oluşturulmuş,içi yazı ve bitkisel geometrik desenlerle süslenmiştir.

Son cemaat yerinde altı adet ahşap sütun dizisi yer alır. Sonradan dışa karşı kapatılmıştır. Son cemaat yerinin iki tarafından ahşap merdivenle mahfile geçiş sağlanır. Son cemaat yerinden harime yuvarlak kemerli bir giriş kapısından geçilir. Kapının üzerindeki yazı bandında Hicri 1235 tarihi okunmaktadır. Bundan başka duvarlarda yazı panoları oluşturulmuştur.

Eğitim
Yüksek Öğretim Kurumuna bağlı Pamukkale Üniversitesi Kale Meslek Yüksek Okulu,Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Mustafa Şipar Anadolu Lisesi,Etem Özsoy Çok Programlı Lisesi ve Kale İmam Hatip Lisesi bulunmaktadır. 16 İlköğretim Okulu, 1 Mesleki Eğitim Merkezi ve 1 Halk Eğitim Merkezi vardır. Bu okullarımızdan 5 İlköğretim ve 3 lise İlçe merkezinde, 2 İlköğretim Karaköy ve Gölbaşı Beldelerinde, 3 İlköğretim okulu Köylerimizde olmak üzere toplam 10 tane 8 yıllık İlköğretim, Kayabaşı köyünde 5 Şubeli İlköğretim okulu ve diğer köylerimizde 5 Birleştirilmiş sınıf İlköğretim okulumuz vardır. İlçemizde, kapasitesi 288 olan Cumhuriyet Yatılı İlköğretim Bölge Okulu (YİBO) pansiyonunda 127 kız, 124 erkek olmak üzere toplam 245 öğrenci bulunmaktadır.

Coğrafi Yapı
Kale Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu Bölümünde Denizli iline bağlı Denizli-Muğla karayolu üzerinde Denizli il merkezine 75Km. Muğla iline ise 80Km. mesafede orta büyüklükte bir Anadolu şehridir. İlçe Tavas,Beyağaç,Karacasu ilçeleri ve Muğla ili ile çevrilidir.Ilçenin yüzölçümü 533Km2 olup eski yerleşim yerinin doğal kale oluşundan dolayi ilçemize Kale Davaz (Kale-Tavas)da denilmektedir.Kale ilçesi 29 derece Doğu meridyeni ile 37 derece Kuzey paralelinde yer almaktadır.

Akarsular
Akçay: Beyağaç Derebaşı mevkiinden başlayıp Sazak,Demirciler,Gökçeören,Muslugüme,Künar köylerini takip ederek İnceğiz köyü hudutlarından Kemer Barajına dökülür.
Yenidere Çayı: Tavas ilçesi hudutlarından başlayıp Kale ilçesinin Narlı,Yenidere,Künar ve İnceğiz köylerini takip ederek Akçay’a dökülür.

Küfrekdere Çayı: Ortatepe köyü hudutlarından başlayıp Yenidere çayına dökülür.

Bitki örtüsü
Kale ilçemiz Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu bölümünde Akdeniz Bölgesinin geçiş alanında bulunmaktadır.Bu nedenle yazları sıcak ve kurak,kışları ılık ve yağışlı gecer.Akdeniz iklimi ile Karasal iklimin özellikleride görülebilmektedir.Yıllık yağış tutarı 654mm.civarındadır.Hakim rüzgar batı ve kuzey yönlerinden eser.En fazla yağış ocak ayında görülmektedir. En az yağış ise temmuz ayında görülmektedir. İlçe Akdeniz iklimi tesirinde daha fazla kaldığından doğal bitki örtüsü Akdeniz bitki örtüsü oluşturmaktadır.Bunlar maki türleri ve iğne yapraklı ağaçlardır.İlçede geniş yer kaplayan saf karaçam kızılçam ve az miktarda ardıç ağaçlarından oluşmuş ormanlar mevcuttur.Bunların dışında münferit ve küçük topluluklar halinde çeşitli meşe türleri sedir,zeytin,kızılağaç,çınar ve karaağaç türleri vardır.Ayrıca ormanaltı örtüde kekik mantar,meyan ve garig formosyonu dediğimiz küçük ot toplulukları bulunmaktadır.

Kale,_Denizli Tabae Buluntuları
Jeolojik Yapı ve Jeomorfolojik Özellikler
İlçe topraklarının jeolojik yapısı oldukça karmaşıktır.İlçede denizel karbonifer kalkerleri hersiniyen stüktürü,karstik röliyefler bulunduğu gibi az eğimli oligosen tabakalar mesezoike ait kıvrımlı kalkerler,mesezoik yaşında serpantiner platolar miyosen dönemine ait monoklinal tabakalar dördüncü zamana ait alüvyon dolgu özelligi gösteren araziler mevcuttur.

Arazi yüzey şekilleri olarak engebeli ve dağlıktır.Sandıraz dağları ve Kepez en önemli dağ sıralarıdır.Bunların yanında küçük çapta mahalli isimlerle anılan ve pek tanınmayan çok sayıda dağ ile tepe mevcuttur.Karayayla köyündeki İtburnu Yeniköy’deki örük,Özlüce köyündeki Tandır ile Demirciler köyündeki Havut dağı bunlardan bazılarıdır.

Denizden yüksekliği 450m.ile 1500m. arasında değişmektedir.İlçe merkezinin ortalama yükseltisi 1050m.civarındadır.İlçe sınırları içinde Akçay, Yenidere ve Küfrük dere deresi ile bunlara bağlı olan çok sayıda derelerle dik ve derin vadilerle oyulmuştur.
İlçe merkezi ile Karaköy kasabası Tavas ovası üzerinde kurulmuştur. Bunun dışında önemli bir düzlük yoktur.

Ekonomi
İlçenin Ekonomisi genelde tarım ve hayvancılığa dayanır. Bunun yanında ormancılık, küçük sanayi ve el sanatları, ticaret, madencilik ekonomiye katkı yapmaktadır.

Tarım ve Hayvancılık

Tarım: İlçe arazisi % 72,2 ormanlık saha, % 21 tarım arazisi, % 1,8 kullanılmaz vasıfta olmak üzere ayrılmaktadır.

Buna göre:
Orman % 72,2 562,400 dekar Tarım arazisi % 21 152,500 dekar Kullanılmaz arazi % 1,8 13,000 dekar
İlçede 3500 aile çiftçilik yapmaktadır. İlçe arazisinin çok büyük kısmı sulanamadığından tarımda genellikle hububat ve tütün üreticiliği yapılmaktadır. Son yıllarda zeytincilik yapılmaktadır. Habibler, Demirciler, Alanyurt gibi sulu tarım yapılabilen yerlerde domatis, biber üretimi yapılmakta ve artmaktadır. Seracılık yeni yeni gelişme göstermektedir.

Bankacılık ve Ticaret
İlçemizde Ziraat Bankası ve Halk Bankası bulunmaktadır. Ayrıca Türkiye İş Bankası, Garanti Bankası, Denizbank ve Akbank BTM cihazları bulunmaktadır.İlçemiz Mal Müdürlüğüne kayıtlı 290 gelir vergisi, 547 basit usul, 45 kurumlar vergisi, 352 KDV mükellefi olmak üzere toplam 1234 vergi mükellefi bulunmaktadır. 2009 yılı bütçe gelirleri tahakkuk miktarı 10.204.553,03 TL dir. Tahsilât ise 7.487.558,13 TL. dir. İlçemizde 7300 MTV mükellefi vardır. Tescilli tescilsiz olmak üzere 3302 adet taşınmaz olup 300.395.467,19 m2. İlçede cumartesi günleri halk pazarı kurulmaktadır.Burada üreticiler ürettikleri ürünleri pazarlamaktadırlar.Ayrıca dayanıklı tüketim malları,manifatura ve gıda maddeleri ticareti yapan parakende ve toptan satış merkezleri mevcuttur.

Hayvancılık, Balıkçılık ve Arıcılık
Hayvancılık: İlçemizde istenilen düzeyde değildir. Arazinin dağlık ve engebeli oluşundan sığır ve koyun yetiştirmeye uygun değildir. İlçede büyük baş sığır 3630,tek tırnaklı 675,koyun 4000,keçi 8000,tavuk, kaz, hindi gibi kümes hayvanlarının sayısı ise 30800 civarındadır. Hayvancılıktan elde edilen ürünler ve miktarları şöyledir: Süt 7000 ton, Et 300 ton civarında olup ayrıca yumurta tereyağı, peynir, yün, kıl, gibi hayvansal ürünler de elde edilmektedir. Bu ürünlerin tamamına yakını mahallinde tüketilmektedir.
Balıkçılık: Özlüce köyünde bulunan alabalık yetiştirme tesislerinde yıllık 65.000 adet alabalık üretimi yapılmaktadır.

Arıcılık: Kale ilçemizde 500 adet yerli,1500 adet fenni kovan bulunmakta ve yıllık yaklaşık 15000 Kg.bal elde edilmektedir. Kooperatif Durumu İlçemizde beş ayrı köyde tarımsal amaçlı Orman Köylerini Kalkındırma Kooperatifi ilçe merkezinde bir, Karagöl (Gölbaşı) beldesinde bir olmak üzere iki adet Tarım Kredi Kooperatifi ayrıca Esnaf ve Sanatkârlar Kooperatifi ile Tütün Tarım Satış Kooperatifi bulunmaktadır.
Ormancılık: İlçedeki orman işletme şefliklerinden maden direği, sanayi odunu, kağıt odunu olarak toplam üretimi 24982m3 dür. Yakacak odun ve lif yonga üretimi ise 11839 sterdir. İlçede orman arazisi yaklaşık 397.000dekar ile ilçe yüzölçümünün %75’ini kapsamaktadır. Ormanda, karaçam, kızılçam,ardıç ve çeşitli meşe türleri bulunmaktadır.

Sanayi

Madencilik:Kale ilçemizde zengin linyit yatakları bulunmaktadır. Mülk sınırları içersinde 14 maden kömürü havzası bulunmaktadır. Altısı işletme ruhsatlı sekizi arama ruhsatlı olan bu havzalardaki kömür kalorisi 3500-6200arasında değişmekte olup yıllık toplam üretim kapasiteleri 100000 ton üretim ise 75 000 ton’dur.

Diğer Sanayi Kolları:İlçede küçük işletmeler şeklinde demircilik kaporta oto tamirciliği tornacılık mobilyacılık gibi işler de yapılmaktadır. Kalemizde küçük sanayi sitesi yapım çalışmaları devam etmektedir.

Tarım

Meşhur Kale Biberi
İlçemizin yüzölçümü 533000 dekar olup bunun 397000 dekarı orman arazisiyle toplam arazinin %75’i,125300 dekarı tarım alanı,700 dekarı çayır ve mera ,10000 dekarı ise tarım dışı mesken alanları olarak ayrılmış durumdadır. Tarım arazisinin 115000 dekarı tarla ürünleri 350 dekarı meyveciliğe 4450 dekarı sebzeciliğe 1000 dekarı bağcılığa 500 dekar zeytinciliğe 4000 dekarı çeşitli yem bitkilerine ayrılmıştır.Üretilen tarla ürünlerinin başında tütün buğday arpa,nohut,biber ve ceviz gelmektedir.Ayrıca mısır,yulaf,mercimek, patates,domates,kavun,karpuz,salatalık,ıspanak,pırasa,soğan gibi sebzeler yetiştirilmektedir.Meyvelerden ise zeytin,elma,nar,üzüm,iğde,armut,ayva,badem, erik,kayısı,kiraz gibi ürünler yetiştirilmektedir. İlçemizde Yetiştirilen bazı ürünler şunlardır:

Tütün:Kireçli arazilerde daha iyi yetişebilen tütün ilçede 49000 dekarlık bir arazide dikilmekte ve yıllık ortalama 3900 ton tütün elde edilmekte bundan da 3000 aile geçimini sağlamaktadır.
Buğday:İlçede 26300 dekarlık bir alanda yaklaşık 6159 ton ürün elde edilmektedir.
Biber:Kale ilçemizde üretilen biber çevre il ve ilçeler tarafından tanınmakta ve yaz aylarında biber festifali Kale Belediyesi tarafından her yıl düzenlenmektedir.Kale biberi kalitesi ve üretimi ile Kale ile özdeşleşmiştir.Biber ilçede 660 dekarlık bir alanda yıllık 600-700 tonluk üretimi ile önemli bir yere sahiptir.Biber festifalinde en iyi biber yarışması düzenlenmekte olup kaliteli ürün yetiştiren üreticiler ödüllendirilmektedir.

Ceviz:İlçenin bir diğer önemli tarım ürünü de kalitesiyle kendini kanıtlamış olan cevizdir.Ceviz 130 dekarlık bir alanda yıllık toplam üretim miktarı 75-100 ton civarındadır.

Kale Spor Logo

Spor
İlçede 1985 yılında kurulmuş Kale Spor ilçenin tek lisanslı kulübüdür. 85 yılı öncesinde ilçede Demir Spor, Ümit 62, Esnaf Spor vb. gibi ilçe halkının kurmuş olduğu takımlar ile sıksık turnuvalar ile müsabakalar düzenlenmiştir. Bu kulüpler maddi sıkıntılardan dolayı kapanmış ve Kale Spor'a katılmışlardır. Kale Spor Denizli 1. amatör de mücadele etmektedir. Kale Spor taraftarları Denizli amatör grupları içinde ilk kez taraftar grubu kurmuşlardır. Taraftarlar 90 dk. takımına destekleriyle bilinmektedir. Tüm deplasmanlarda takımlarını yanlız bırakmamaktadır. Taraftarlar ilçe merkezinde bulunan Belediye Pasajındaki bir kahvehanede toplanmaktadır. Bunun için taraftarlar grubun adını Pasaj koymuşlardır.

MsXLabs Üye Girişi