Mikrobiyoloji

Temel Mikrobiyoloji ; Genel Bilgiler

01. Genel Bilgiler
"Genel Mikrobiyoloji ; General Microbiology" ile "Temel Mikrobiyoloji ; Basic Microbiology" kavramları tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de tartışma konusudur. Aslında bu iki kavram birbirlerinden somut bir şekilde ayrılmaktadırlar.
Temel mikrobiyoloji, her mikrobiyologun bilmesi gereken ve basit bir tarif ile mikroorganizmaların yaşam koşullarını esas olarak inceleyen bilim dalıdır. Yaşam koşulları bilindiğinde duruma göre bu koşullar sağlanır, ya da yaşam koşulları sağlanmaz. Böylelikle mikroorganizmalardan yararlanılır ya da mikroorganizmalar ortadan kaldırılır.
Bunun tipik benzetmesi bitkilerdir. Evimizde bulunan çiçeğin, tarladaki buğdayın gelişmesi istendiğinde gelişme için gereken koşullar sağlanır. Buna karşın tarlada yabancı ot istenmez. Bu durumda yabancı otların gelişmemesi için gereken önlemler alınmalıdır. Bunun için yabancı otların gelişme koşulları iyi bir şekilde bilinmelidir. Buna göre ister çiçekçilik, ister tarla, ister bahçe diyelim, bitkiler ile ilgilenen herkes "temel" bitki gelişme koşullarını bilmelidir. Buna göre buğdayın daha verimli olması ve/ veya yabancı otlarla savaş sağlanabilir. Botanik bilimi ise her türlü bitkinin "genel" gelişme koşullarını inceler.
Benzer örnek hayvancılık için geçerlidir. Sığır yetiştirmek için hayvanlar ile ilgili temel bilgiye sahip olunması gereklidir. Aynı şekilde sığır yetiştiriciliğinde sorun olan sinek, kurtçuklar vs. ile savaş için "temel" hayvan gelişme koşullarının bilinmesi gerekir. Buna göre zooloji bilim dalı genel olarak tüm hayvanların gelişmesini inceler. Ancak, hayvan yetiştirici ya da hayvanlardaki sinek, kurtçuk vs. ile ilgilenen kişiler "temel" olarak hayvanların gelişme koşullarını bilmeleri gerekir.
Buna göre genel, gıda, klinik, veteriner, tarım, endüstriyel, çevre ve daha genel bir tanımlama ile mikrobiyoloji ile ilgilenen herkes mikroorganizmalar hakkında "temel" bilgiye sahip olmalıdır.
Bilim tarihi içinde botanik bilim dalından ağaç, tahıllar, sebzeler vb. gibi uzmanlık alanlarının ayrılmış olması genel botanik bilim dalının artık gerekli olmadığını göstermektedir. Tersine bu uzmanlaşma süreci içinde genel botanik bilim dalı daha da özelleşmiş ve büyümüştür.
Benzer şekilde genel mikrobiyoloji önceleri her türlü mikroorganizma geliştirilmesi, önlenmesi ile çalışırken, bilimdeki gelişme süreci içinde mikroorganizmaların geliştirilmesi (endüstriyel mikrobiyoloji) ya da tersine olarak önlenmesi (gıda, klinik, veteriner mikrobiyoloji) kayda değer ölçüde ayrılmış ve bunlar yeni bilim dalları olarak ortaya çıkmışlardır. Bununla beraber, örneğin bir çevre mikrobiyologu bir yandan biyolojik arıtma çerçevesinde mikroorganizma gelişmesini teşvik etmek durumunda iken, arıtma işlemi sonunda alıcı su kaynağı olarak tarif edilen dere, kanalizasyona verilen arıtılmış suda mikroorganizma bulunmamasını sağlamak durumundadır.
Aynı şekilde tarım mikrobiyolojisi de gelişen bilimsel süreç içinde değişmek zorunda kalmıştır. Bitki korumacıların bir kısmı (fitapatolglar) mikroorganizmaları düşmen olarak niteleyip onlarla savaş için her türlü bilgi birikimini kullanırken diğer bölümü (entomologlar) zararlı böcekler ile savaşta mikroorganizmalardan yararlanıldığı için bu mikroorganizmaları daha iyi geliştirmenin yollarını aramışlardır.
Bu örneklere göre "temel mikrobiyoloji" bir kez daha mikrobiyoloji ile ilgilenen tüm kişilerin bilmesi gereken temel bilgiler olarak ortaya çıkmaktadır. Buna bağlı olarak bu sitede temel mikrobiyoloji başlığı altında "genel olarak" temel bilgiler verilmiştir. Mikroorganizmaların nasıl geliştiği, nasıl önlendiği temel bilgilerdir.
Genel mikrobiyoloji ise ayrı bir bilim dalıdır. Her genel mikrobiyolog diğer özel dallarda olduğu gibi "temel mikrobiyoloji" bilgisi ile donanmıştır. Bu bilim dalı üyeleri (genel fizik, genel kimya, genel hukuk vb. bilim dallarında olduğu gibi) giderek daha özelleşmiş ve örneğin bir çevre mikrobiyologunun bilemeyeceği (bilmemesi gerektiği) kadar hücre yapısı hakkında bilgi birikimi elde etmişlerdir.
Bugün çağdaş bilimsel düzey dikkate alındığında "genel mikrobiyoloji bilim dalı" adı ile ilgisiz görülse de multidisipliner yaklaşım ile son derece özel bir konumdadır. Daha önce olduğu gibi ve ana bilim dalı olmak sıfatı ile, moleküler mikrobiyoloji gibi günümüzün en önemli bilim dalı da yine genel mikrobiyoloji bilim dalından türemiştir.
Bugün çeşitli üniversite ve araştırma kuruluşlarında çalışan "genel mikrobiyologlar" çeşitli düzeylerde gıda, tarım, klinik, veteriner, endüstriyel, çevre mikrobiyolojisi ile ilgilenmektedirler.
Bu açıklamalar uyarınca bu sitede temel mikrobiyoloji ve genel mikrobiyoloji kavramları ayrılmıştır. Her mikrobiyologun bilmesi gereken konular bu bölümde olduğu gibi "temel mikrobiyoloji" başlığı altında toplanmakla beraber, siteye üyelikte "genel mikrobiyoloji" gibi ayrı bir uğraş alanı konulmuştur. Buna göre "genel mikrobiyologların" uğraş alanları çerçevesinde diğer bilim dallarını da ziyaret etmeleri önerilmektedir.

Gıda Mikrobiyolojisi

Gıda mikrobiyolojisi temel olarak gıdalardaki istenmeyen mikroorganizmaları konu alan bir bilim dalıdır. Bu çerçevede gıda endüstrisinde şarap, turşu, yoğurt vb. gıdaların yapımında kullanılan starter kültürler gıda mikrobiyolojisini doğrudan ilgilendirmez. Bu tarife göre starter kültürler endüstriyel mikrobiyolojinin gıda endüstrisi alt dalında yer alır.
Bununla beraber gerek yurtiçi gerek yurt dışı kaynaklarda starter kültür konusuna kısmen de olsa gıda mikrobiyolojisi konuları içinde yer almıştır.
Bu sitenin gıda mikrobiyolojisi bölümünde ağırlıklı olarak gıdalarda istenmeyen mikroorganizmalar işlenmiştir. Starter kültürlere yararlı bakteriler bölümünde sadece kısaca değinilmiştir. Buna ilaveten kitaplar bölümünde olduğu gibi sitenin çeşitli yerlerinde gıda mikrobiyolojisi başlığı altında yine starter kültürler ile ilgili dosyalar bulunmaktadır.
Gıda mikrobiyolojisi konuları arasında tifo, paratifo, tüberküloz, şarbon gibi gıdalarla insanlara geçen hastalık etmenleri yer almamaktadır. Bunun temel nedeni gıdaların bu mikroorganizmalar için sadece taşıyıcı olarak rol oynamasıdır. Bir diğer deyiş ile gıda mikrobiyolojisi temel olarak gıda işleme ve taşıma sırasında eksik ve veya hatalı uygulamalar sonunda gıdaları bozan, insanları hastalandıran mikroorganizmalarla ilgilenmektedir. Bu sitede klinik mikrobiyoloji ve veteriner mikrobiyoloji dallarında bu hasalık etmenleri ile ilgili ayrıntılı bilgi alınabilir.
Gıda mikrobiyolojisi bölümü içinde “Gıdalarda İstenmeyen Mikroorganizmaların Analizi” kısmında analizin temel ilkeleri ve mikroorganizma grupları bulunmaktadır. Klinik mikrobiyoloji ve veteriner mikrobiyoloji bölümlerinden farklı olarak gıdalarda bulunan istenmeyen mikroorganizmalar gıda mikrobiyolojisi açısından bakılarak gruplandırılmıştır. Mikrobiyolojik analizin temel ilkeleri bölümünde ise gerekli bilgilere ilaveten ayrıntılı bilgi için linkler ile çeşitli yönlendirmeler bulunmaktadır.

kaynak

MsXLabs Üye Girişi