Mayalar, M.Ö 300 M.S 1500 yyllary arasynda hüküm süren medeniyet.M.Ö 600 dolaylarynda yükseli?e geçti ve Milat'tan kent devletlerinin ço?unun siyasi karga?alar sonucunda çöktü?ü YS 900'e dek, günümüzde Orta Amerika ve Meksika synyrlary içinde kalan geni? bir alana hükmetti.
M.S. 600 - 800 yyllary arasyndaki Post-Klasik dönem ve sonraki birkaç yüzyyl dünyadaki en önemli sanat eserlerinden bazylaryny üretmi?lerdir. Fakat hala tam olarak anla?ylamayan bazy sebeplerden dolayy, Maya Uygarly?y çökmü? ve kabile, kentlerini terk etmek zorunda kalmy?tyr. Bugün Meksika di?er yerlerdeki Mayalar da?larda ya?ar, 4000 yyl önceki atalary gibi.
Mu Uygarly?ynyn ilk kolonilerinden birisi oldu?u sanylan Meksika'nyn güneyi,Honduras,Guatemala ve Belize'nin kuzeyindeki co?rafyada ya?amy? olan eski bir uygarlyktyr.
Yukatan'da Mu Kytasy anisina in?a edilmi? Uxmal Tapyna?yndaki Yazytlar yaklasik 12.000 yyllyktyr. Bu tapynakta Geldi?imiz yer olan Baty ülkelerinin anysyny korumak için in?a edilmi?tir, diye kabartma yazylar bulunmaktadyr.
Jeolog - arkeolog James Churchward'yn ve özellikle Dr. William Niven'in (1921-1923 yyllarynda Meksika'da ortaya çykardy?y tabletler) yaptyklary ara?tyrmalar Mayalar'yn tarihlendirilebilen ilk MU kolonisi oldu?unu göstermektedir.Ne zaman kuruldu?u hakkynda kesin bir tarih bulunamamasyna ra?men Do?u yönünde ilk kolonilerin, bugün Kuzey ya da Orta Amerika'nyn Baty sahilleri olarak bilinen co?rafyaya yerle?tiklerini göstermektedir.Mysyr'daki Nil deltasynda yerle?mi? olan 'Maya Kolonisinin yakla?yk 16. 000 yyl önce kuruldu?unu belirtmektedirler.
Dayanyksyz malzemelere yazylmy? oldu?u dü?ünülen bütün edebiyat metinleri arasynda, bugün , incelemeye elveri?li sadece birkaç örnek var. Bunlaryn da en iyi bilinenleri, William Niven'in Meksiko City yakynlarynda buldu?u 2600 adet tablet ar?ivi içinde bulunan tabletlerden birinin üzerinde çok özel bir i?leme bulunmaktaydy. Bu, yüz bin yyly a?kyn süredir Kutsal Dörtlü olarak bilinen simgesel bir figürdü. Bu büyük Kutsal Dörtlülere, eskiler birçok farkly isim vermi?ler ve bu figürler insanly?yn dinsel anlayy?larynda hep önemli bir yer tutmu?tur.
Bu dört Maya yazmasynyn yer aldy?y Popol Vuh ile Maya efsane, kehanet ve tarihinin kaydedildi?i Chilam Balam Kitaplary. Popol Vuh uzun yyllar gizli tutuldu. Chichicastenango'da (Guatemala) Peder Francisco Ximénez 1702'de metni buldu ve bir kopyasyny çykardy.Yspanyolca çevirisini kaleme aldy. Özgün K'iche' metni günümüzde hâlâ kayyp; ama rahibin çykardy?y kopya ve hazyrlady?y çeviri ?ikago'daki Newberry Kütüphanesi'nde bulunuyor.
Yspanyollar 1500'lerde Orta Amerika'ya girince, Mayalara ait çok sayyda hiyeroglif yazysyny yok ettiler. Mayalar Latin harflerini ö?rendikten sonra, eski eserlerden bazylaryny bu alfabeyle yazdylar.
Maya Dili
Bu dil, eski Mysyr dili ve modern Japonca da oldu?u gibi kelimeleri ve fikirleri belirten ideogramlaryn ve sesleri belirten fonetik sembollerin bir kary?ymyndan olu?mu?tur.
Dil uzmanlary tarafyndan ancak dörtte biri çözülebilmi?, yakla?yk 800 hiyeroglif i?aret kullanmy?lardyr. Bugün, günlerin isimleri, aylar, tanrylar, rakamlar, renkler ve pusula yönleri rahatlykla okunabilmektedir.
Yönetim
Bilimsel ve dini literatürleri ve bilgileri son derece ileri, askeri ve dini liderler olan Kral tarafyndan yönetiliyorlardy.Yöneticilerin ve çevrelerindeki asillerin altynda göreli olarak daha küçük bir uzman zanaatkar grubu bulunmaktaydy.
Bunlardan sonra da kalabalyk bir syradan çiftçiler grubu geliyordu.Ya?amsal gereçler haricinde pek fazla ki?isel mala sahip de?illerdi. Mysyr ve di?er mahsulleri yeti?tirmek için basit tarym araçlary kullanyrlar, bununla beraber topra?yn verimlili?ini sa?lamak amacyyla, tuhaf ve acy verici majik ayinler düzenlenmesi gerekti?ine inanyrlardy. Bu majik nitelikli ayinler, do?ayla bary? yapmak adyna harikulade süslü ve gösteri?li giysileriyle rahipler ve kabile liderleri tarafyndan yürütülürdü. Maya kabilesi hiyerar?ik bir toplumdu. Kanun adamlary da köylüler de yerlerini bilirlerdi.