Uzayın En Güçlü Kozmik Fırtınası:IGR J17091
NASA’nın Chandra X-ray Observatory teleskobu tarafından tesbit edilen rüzgarlar, ışık hızının yüzde 3’ü kadar hızlı. Bilim insanları, diğer adı IGR J17091-3624 olan kozmik fırtınanın, bugüne kadar tesbit edilen en hızlı kozmik rüzgarlara sahip olduğunu belirtti.
Michigan Üniversitesi’nden Ashley King, “Dünya’da Kategori 5 seviyesindeki bir fırtınanın uzaydaki dengini bulmuş gibiyiz... Bir karadelikte bu kadar şiddetli bir fırtınanın oluşabileceğini tahmin etmiyorduk” dedi.
Bir yıldızın yoğunluğuna sahip olan karadelik, yıldızların ömrünü doldurarak yok olduğu süpernova patlamasıyla oluşuyor. IGR J17091’in, oluştuğu ve aynı adı taşıdığı karadelik, Güneş benzeri bir yıldızla ikili bir sistem oluşturuyor. Yıldız, sistemdeki diğer kozmik cisim olan karadeliğin yörüngesinde yer alıyor. IGR J17091 sisteminin Dünya’ya uzaklığı 28 bin ışık yılı.
IGR J17091'in meydana geldiği rüzgarlar, kendisinden milyonlarca, hatta milyarlarca kat yoğun olan dev karadeliklerin ürettiği rüzgarlara denk. Dev karadelikler, Samanyolu Galaksisi de dahil olmak üzere, aktif galaksilerin merkezinde yer alıyor.
Yuttuğundan Fazlasını Püskürtüyor
Araştırmada elde edilen bir diğer ilginç sonuç, karadeliği saran ve gaz ile toz parçalarından meydana gelen çöküntü diskinin, normalde yakalaması gereken materyalin fazlasını uzaya püskürtmesi. King, “Normalde karadeliklerin yakınlarındaki tüm materyali içine çektiği biliniyor. Ancak IGR J17091’in etrafındaki çöküntü diskindeki materyalin yüzde 95’i kozmik rüzgarlar nedeniyle karadeliğe düşmüyor” dedi.
Dünya’daki fırtınaların aksine, IGR J17091’nin oluşturduğu rüzgarlar birçok yöne doğru hareket ediyor. Böylece, materyallerin dikey bir ışın görünümünde karadelik tarafından yutulduğu jetlerden farklılaşıyor.
Diniyor Sonra Yeniden Başlıyor
ABD’nin New Mexico eyaletindeki Ulusal Radyo Gözlemevi’nin (NRAO) EVLA teleskobu, IGR J17091 karadeliğinde geçmişte ışık hızına yakın jetler gözlemlemişti. Ancak kozmik fırtınanın yaşandığı süreçte jetler tesbit edilmedi.
Uzay bilimciler, IGR J17091 kozmik fırtınasındaki rüzgarların hızını, uzayın çok sıcak bölgelerindeki x-ışını yayılımını tesbit etmek için kullanılan Chandra teleskobuyla 2011’de ölçtü. Teleskobun birkaç ay önce aynı karadelikte fırtına tesbit etmesi, karadelikteki fırtınanın belli aralıklarla durduğunu ortaya koydu.
Uzay bilimciler, karadeliklerdeki fırtına ve jetlerin oluşumunda, çöküntü disklerindeki manyetik alanın sorumlu olduğunu düşünüyor.
Kaynak:Ntvmsnbc(22 Şubat 2012,12:53)
Son düzenleyen nötrino; 24 Mart 2016 21:08
