NEWTON (sir isaac)

İngiliz fizikçi, matematikçi ve gökbilimci
(Woolsthorpe, Lincolnshire, 1642 - Londra 1727)

18 yaşında, Cambridge’deki Trinity College’a gönderildi, burada Barrow’un dikkatini çekti. 1665’te Londra'daki veba salgını sırasında Cambridge üniversitesi kapatıldı; Newton, Woolsthorpe'a döndü ve 1667’ye dek burada kaldı. 1669'da Barrow'un yerine matematik profesörü oldu. 1672’de Royal Society'ye üye seçildi. 1703'te bu kurumun başkanı oldu. Westminster’e gömüldü.

Newton'ın matematiğe en önemli katkısı, tutarlı bir kuram olan sonsuz küçükler hesabını (kendisi bunu akışkanlar hesabı diye adlandırıyordu) oluşturmasıdır; bunu özellikle XVII. yy.’ın başlarında yavaş yavaş geliştirmeye başlamıştı. Leibniz de nerdeyse aynı zamanda, aynı bireşime ulaştı, ancak bu hesabı farklı bir biçimde ve değişik bir anlayışla sundu ve iki bilim adamının arasında ateşli bir polemik başladı.

Mekanik alanında Newton, daha önceki önemli buluşları bir ölçüde düzelterek, tümüyle genelleştirip tamamlayarak, tam ve kesin bir bilimsel kuram biçiminde toparlayan ilk bilim adamı oldu. Bu eski bilgileri, özellikle yerçekimini ve gökcisimleri arasındaki çekimleri belirten evrensel çekim kavramıyla tamamladı. Newton'ın bu buluşu nasıl yaptığını anlatan “Newton'ın elması" öyküsünün doğruluğu hâlâ tartışılır. Newton, kütle ve kuvvet kavramlarını açıkça tanımladı. Bu tanımları yaparken ve çekim yasasını, uzaklıkların karesinin tersine göre kurarken, Huygens’in merkezkaç kuvvet yasasından (1659) yararlandı.

Newton’ın Philosophae naturalis principia mathematica (Doğal felsefenin matematiksel ilkeleri) [1687] adlı yapıtında sergilediği mekanik, üç ilkeye dayanır;
1. eylemsizlik ilkesi (bunu Galilei'ye mal ediyordu, ancak gerçekte bu ilke açık bir biçimde ve bütün genel yönleriyle Descartes tarafından belirlenmişti);
2. kuvvetle ivmenin orantılılığı (bunu da Galilei’ye mal etti, oysa Galilei bu ilkeyi yalnızca sezmekle kalmıştı);
3. etki ve tepkinin eşitliği (değme etkilerinde çoktan bilinen bu eşitliği Nevvton, uzaktan etkileme olayında ele alarak genişletti).

Günmerkezlilik görüşünü benimseyen Newton, mekanik üstüne düşüncelerini daha önce Kepler tarafından bir ölçüde ve pek kesin olmayan bir biçimde ortaya konan gezegenlerin ve Ay’ın devinimleri konusuna uyguladı. Gökbilimci Jean Picard'ın ölçümlerine (1670'e doğr.) dayanarak ılım noktalarının yalpalarını, gelgitleri ve Yer’in basıklığını açıkladı. Newton’ın mekaniği, Einstein’ın görelilik kuramına kadar, köklü bir değişime uğramadan, başta akışkanlar ve gök mekaniği olmak üzere mekanik alanında görülen gelişmelerin temelini oluşturdu.

Newton'ın optikte en büyük katkısı ilk teleskopu gerçekleştirmesinin (1671) yanı sıra, prizma tarafından dağıtılan beyaz ışığı inceleyerek geliştirdiği renkler kuramıdır. Bu konudaki ilk çalışmalarını 1666'da yaptı ve 1672’de Royal Society'ye sunduğu incelemede Hooke’un görüşlerine karşı çıktı. Ancak bu çalışmalarının geniş bir açıklaması, çok daha sonra yayımlanan, Opticks (Optik) [1. ing. baskı, 1704; 2. ing. baskı, 1717-18] adlı yapıtında yer aldı. Newton bu kitapta, Malebranche ile hemen hemen aynı zamanda, her rengin özgül ve değiştirilemeyen bir özellikte olduğunu savundu.

Özellikle, Opticks’in 1706 latince baskısıyla birlikte yayımlanmaya başlanan Ouaestiorıes (Sorular) adlı ekinde renklerin yapısı üstüne görüşlerini açıkladı; bu görüşler pek de bilimsel değildi ve karma bir kuram biçiminde sunuluyordu; ışık her renk için farklı büyüklükte taneciklerden oluşur ve bunlar, dalgalar oluşturarak esiri sarsar. Newton, buna dayanarak, ışık dalgalarının dönemliği ya da frekansı kavramını ortaya attı, ancak Malebranche’tan farklı olarak bu kavramı genlik kavramından ayırmadı. Newton'ın tarih kronolojisi ve simya üzerine de çalışmaları vardır.