Halifelik
Peygamber Muhammet'in vekili ve Müslümanların dinî başkanı. Muhammet Peygamber ölünce yerine kimin geçeceği tartışması, Müslümanları ikiye böldü. Şiî/Alevî Müslümanlara göre halifelik, peygamberin amcasının oğlu, yetiştirmesi, damadı ve hakkında ayet inmiş kişi olduğundan Ali'nin hakkıydı. Bu nedenle onlar Ali ve soyundan gelen on iki imamdan başka halife tanımazlar. Sünnîlere göreyse İslâm kurallarına göre kim seçilmişse halife odur. Ölümüne yakın artık namaz kıldıramayacak kadar hastalanan Muhammet, imamlık görevini ilk Müslümanlardan, kayınbabası Ebubekir'e vermişti. Ölünce ilk halife Ebubekir oldu. Ebubekir de ölürken Ömer'in halife seçilmesini öğütlemişti. Üçüncü Halife Osman, Emevî soyundandı. Emevî-Abbasî ayrılığı onun zamanında alevlendi. Dördüncü Halife Ali'ye karşı Emevîlerden Şam Valisi Muaviye başkaldırdı. Halife Ali, arkasından oğlu Hasan öldürüldü. Abbasî yanlıları Halife Ali'nin oğlu Hüseyin'i, Emevî yanlıları ise Muaviye'nin oğlu Hüseyin'i halife yapmak isteyince Kerbelâ Olayı yaşandı. Yezit, Hüseyin ve çocuklarını Kerbelâ'da öldürttü ve halifeliğini ilân etti. Böylece Emevî Devleti'nde halifelik siyasal niteliğe dönüştü. Abbasîler, Endülüs Emevîleri ve sonraki İslâm devletlerinde de halifeler emir, padişah ve imparator oldular. Mısır Fatımî Devleti'nden başlayarak halifelik kurumu gücünü yitirdi. Bir ara Türk ve İran hanedanlarının, hatta Selçukluların eline geçti. Moğol saldırısı sırasında Hulâgu Han, Bağdat'a girip Abbasî halifesini öldürünce halifelik fiilen ortadan kalktı. Fakat yine de Mısır Memlûk sultanlarının gölgesinde simgesel olarak bir halife bulunduruluyordu. Osmanlı İmparatoru Yavuz Sultan Selim, Mısır'ı alınca halifeliğin kutsal emanetlerini (sancak, asa, sakalı şerif, hırkai şerif vb.) ele geçirdi. Bir süre sonra da halifeliği devraldı. Böylece halifelik Osmanlılara geçti. Yavuz Sultan Selim'den başlayarak Osmanlı padişahlarına "halifei müslimin, halifei ruyi zemin"dendi. Cumhuriyet'ten sonra da bir yasa ile halifelik kaldırıldı (1924).
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
