Musul Halep Atabeyliği (Zengîler) (1127-1259)
Bu atabeylik, Irak Selçuklu Hükümdarı Mahmud tarafından Musul valiliğine tayin edilen İmadeddin Zengî tarafından kuruldu. İmadeddin Zengî'nin babası AkSungur da Melİkşah'ın Musul valisi idi. Zengî, kısa zamanda Cizre, Nusaybin, Sincar ve Harran'ı aldı. Haçlılara karşı koruduğu Haleb'i de kendisine bağladı ve Akdeniz'e kadar uzanan geniş bir bölgenin hâkimi oldu. Antakya Haçlı Prensini, Kudüs Kralı Foulque ile Trablus Kontu II. Raymond'u yendi. Daha sonra Urfa'yı zaptederek Frank Kontluğunu ortadan kaldırdı. Onun bu başarıları, Avrupalıların İkinci Haçlı Seferi'ni başlatmalarına sebep oldu. Zengî'nin oğullarından Nureddin Mahmud, Haieb'de, I. Seyfeddin Gazi ise Musul'da bulunuyorlardı. Babaları 1146'da ölünce, atabeylik bu iki kardeş arasında ikiye bölünmüş oldu. 1147'de Antakya Haçlı Prensi Raymond'u yenen Nureddin Mahmud, 1154'de Şam Atabeyliği'ni de kendine bağladı. Bu sırada Mısır'daki Fatımîler, Sünnî Türklere karşı Haçlılarla işbirliği yaptılar. Fakat Mahmud 1164'de Kudüs Kralı III. Bonemond'u da mağlup etti. Bundan sonra kumandanlarından Şirkuh ve Selâhaddin Eyyubî kardeşleri Fatımîlerin üzerine gönderdi. Bu kumandanlar Fatımîleri yendiler ve Selâhaddin Eyyûbî, Atabey Mahmud'un temsilcisi olarak Mısır'da idareyi ele aldı (1171).
Nureddin Mahmud 1174 de ölünce, Şam ve Haleb atabeylikleri Eyyûbî sülalesinin eline geçti. Musul'un idaresi Seyfeddin Gazi' nin kardeşi Mevdud'a, Sincar'ın idaresi II. Zengî'ye verildi. II. Zengİnin kardeşi Mesud zamanında Musul ve Sincar Eyyûbîlere tâbi oldu ve 1186'dan 1259'a kadar onlara bağlı kaldı. Fakat 1259'da bütün bölgeyi İlhanlılar işgal ettiler.
