Humus

Toprağın üstünde ya da içinde bulunan, çürümekte olan bitki kalıntıları. Buna çoğu zaman ölmüş küçük hayvanlar da (örneğin böcek) karışabilir. Humus, kimyasal bakımdan başta karbon ve azot olmak üzere demir, kükürt, fosfor, potasyum, kalsiyum, sodyum, magnezyum gibi elementlerden oluşur. Toprağa düşen bitki artığı, ısı, nem ve mikroorganizmaların yardımıyla ayrışmaya başlar. Önce çürür ve parçalanır, sonra organik moleküller, en sonunda da mineraller hâline dönüşür. Humus oluşumunu sağlayan etkenler bitki örtüsü, iklim ve toprak yapısıdır. Toprağın üstündeki bitki örtüsü humusun kaynağını oluşturur ve ne kadar gürse o kadar çok artık bırakacağından humus oluşumu da fazla olur. Bununla birlikte tek başına bitki örtüsü humus oluşumunu sağlayamaz. İkinci önemli etken iklimdir. Bitki artıklarının ayrışması için gerekli ısı ve nem olmadıkça dökülen artıklar olduğu gibi kalır ve toprağın niteliğini yükseltmek yerine bozar.Toprağın niteliği de humus oluşumunu kolaylaştırır ya da zorlaştırır. Bu nedenle ılıman iklim kuşağında, karbonatlı ana kayalar üstünde, orman ya da bozkır bitkileriyle kaplı yerlerde meydana gelen humus, nitelikçe en iyi olanıdır. Buna karşılık ılıman bölgenin kuzeyinde, iğneyapraklı ormanlar altında ve yüksek dağlarda oluşan humus ise çok geç çürüdüğünden keçemsi bir tabaka oluşturur ve bitkilerin büyümesini zorlaştırır. Genelde humus, içerdiği minerallerin bitkilerin büyümesinde temel maddeler olması nedeniyle toprağın niteliğini yükseltir; kırıntılı bünyesi nedeniyle fiziksel özelliklerini iyileştirir; suyun tutulmasını kolaylaştırarak toprak aşınmasını azaltır. Bu yüzden tarım için son derece yararlı bir etkendir.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi