İlyada Destanı

Homeros'un destanı. Destan, adını Troya kentinin öteki adı "İlyon"dan alır (İlias, İlion'un destanı demektir). Gerçekten Troya Savaşı, İ.Ö. 1200'lü yıllarda, kent çevresinde saldırı ve savunma savaşları olarak 20 yıl, öncesi ve sonrası ile de 30 yıl kadar sürdü. İlyada'da dağınık biçimde bu dönemin tümüne değinen bölümler ve dizeler vardır. Fakat destanda savaşın tümü değil, ilk dokuz yıl sonundaki 51 günlük bölüm anlatılmaktadır. Destan, Aka krallarından Akhilleus'un, gözde cariyesini elinden aldı diye Miken Kralı Agamemnon'a öfkelenip savaştan çekilmesiyle başlar; can yoldaşı Patroklos'u öldürdüğü için Troyalı Hektor'u öldürmesiyle biter. İlyada, hem Akhilleus'un destanı hem Troya Savaşı'nın, Troya'nın ve Troya efsanelerinin, hatta bütün eski Helen ve Anadolu mitolojisinin bir büyük destanıdır. 24 bölümlük bu destanda her bölüm eski Yunan alfabesinin bir harfi ile gösterilmiştir (alfa, beta, gamma...). Ozan, destanına Müz'lere seslenerek konuyu belirtmekle başlar. Tanrı Apollon'un rahibi Khrises, Kral Agamemnon'dan tutsak kızı Khrisis'i kurtulmalık karşılığı geri vermesini ister. Agamemnon'un, rahibini geri çevirmesine kızan Apollon da Aka ordusuna veba salar, ordu kırılır. Agamemnon, Akhilleus'un tutsağı güzel Brisis'in kendisine verilmesi koşuluyla rahibin kızını vermeye razı olur. Gözdesi elinden alınan Akhilleus savaştan çekilip çadırına kapanır ve anası Tanrıça Thetis'e öcünü alması için yalvarır. Tanrıça da Zeus'a gidip oğlunun onurunu kıran Akaların savaşta yenik düşmesini ister. Akalardan yana olan karısı Hera'nın tüm diretmesine karşın, Zeus yine de Akhilleus savaşa girmediği sürece Akalara zafer yüzü göstermeyeceğine söz verir. Öyle de olur. Zeus, Agamemnon'a yalancı bir düş gösterip Akaları Troya'ya saldırtır. Kral Menalaos, karısını kaçıran Paris ile teke tek dövüşür. Tanrıça Afrodit, Paris'i kaçırıp ölümden kurtarır. Helena yenen taraf olacağı hâlde Afrodit onu da Paris'in yanına götürür. Çarpışmalar uzar gider. Aka yiğitlerinin kahramanlıklarına karşı Troya Kralı Priamos'un öteki oğlu Hektor savaşa girer. Troyalılar üstünlüğü sağlar. Patroklos, kardeşliği Akhilleus'a gidip inadını sürdürecekse silâhlarını ve savaş giysilerini kendisine vermesini ister. Patroklos, Akhilleus'muş gibi savaşa girer. Hektor, Patroklos'u öldürür. Akhilleus, tanrıça anası Thetis aracılığıyla Tanrı Hiphestos'a yaptırdığı silâhları kuşanıp savaşa girer, sonunda Hektor'u öldürür, ölüsünü sürükleyerek Troya surları çevresinde yedi kez dolaştırır. Destan, Hektor'un cenazesi için dokuz gün odun taşınması, onuncu gün yakılması ve törenle biter. Bu son bölümün çoğunu Hektor'a yakılan ağıtlar oluşturur. İlyada burada biter, fakat Troya Savaşı daha yıllarca (en az on yıl) sürer. İlyada, Troya efsaneleri zincirinin yalnızca bir halkasıdır. Homeros destanları, Yunan ve Lâtin tragedyalarının ve ozanlarının, heykeltıraşlarının vd. sanatçıların tükenmez kaynakları olduğu gibi, İlyada'nın aynı kahramanları, klasik Batı edebiyatının da en zengin esin ve konu kaynakları olmuştur.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi