Reşat Nuri Güntekin

(1886 İstanbul - 1956 Londra)

Roman, öykü ve tiyatro yazarı. İlköğrenimini Çanakkale'de yaptı, bir süre İzmir'de Fransız mektebinde okudu; bu okulu bitirmedi. Daha sonra sınavla girdiği İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi'nde (1912) yükseköğrenimini tamamlayarak uzun süre çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı. Millî Eğitim müfettişliği (1931-1938), milletvekilliği (1939-1943) görevlerinde bulunduktan sonra Millî Eğitim başmüfettişliğine (1947), Paris'te kültür ataşeliği ve öğrenci müfettişliğine getirildi. Tedavi için gittiği Londra'da kanserden öldü.

I. Dünya Savaşı edebiyat kuşağının en ünlü adlarından biri olan Reşat Nuri'nin ilk çalışmaları küçük öyküler, tiyatro eleştirmeleri ve tanıtma yazılarıdır. Şair, Yeni Mecmua dergisinde (1919) yayımlanan bu ilk denemelerinden sonra "İstanbul Kızı" adıyla ilk yazılışı 4 perdelik bir piyes olan "Çalıkuşu" romanı Vakit gazetesinde tefrika edilmeye başlandı, bu yapıtıyla geniş ün kazandı (1922). Kuruluş, anlatım ve roman tekniği yönlerinden bir önceki dönemin edebî örneklerinden daha zengin ögeler taşıyan "Çalıkuşu" gerek psikolojik çözümlemeleri, gerek Anadolu gerçeklerini yansıtmadaki ustalık ve içtenliğiyle başarılı oldu. Reşat Nuri, bu evresinde yazdığı "Bir Kadın Düşmanı", "Dudaktan Kalbe", "Akşam Güneşi" gibi yapıtlarında da aynı nitelikleri titizlikle korudu, genellikle Anadolu il ve ilçelerini konu alan romanlarının hemen hepsinde, halktan kişileri başarıyla tipleştirdi.

Geniş bir gözlem gücünün olanaklarından yararlanan Reşat Nuri, kişilerinin fiziksel niteliklerini fazla ayrıntılara girmeden, en kalın çizgileriyle göstermekle yetinerek onların iç yapılarını yansıtmaya çalışır. Okuru sıkmayan ruhsal çözümlemeler yapmayı sever. Üslubu yalın ve süslerden uzaktır. Teşbih ve istiarelere fazlaca yer vermez. Kullanılmış olanlar da üslubu süslemekten çok, konuya yararlı olmak için kullanılmıştır. Romanlarındaki teşbihlerin bazıları birbirine benzemektedir. Reşat Nuri'nin dili temiz, yalın ve ahenkli bir Türkçedir. İlk romanlarında Fransızca bazı sözcüklere de yer vermişti. Son romanlarında bu alışkanlıktan vazgeçti.

Yapıtları:

Roman:

• "Gizli El" (1922),
• "Çalıkuşu" (1922),
• "Damga" (1924),
• "Akşam Güneşi" (1926),
• "Bir Kadın Düşmanı" (1927),
• "Yeşil Gece" (1928),
• "Acımak" (1928),
• "Yaprak Dökümü" (1930),
• "Dudaktan Kalbe" (1932),
• "Eski Hastalık" (1938),
• "Değirmen" (1944),
• "Miskinler Tekkesi" (1946),
• "Harabelerin Çiçeği" (1953),
• "Eski Ahbap" (1953),
• "Boyunduruk" (1953),
• "Kavak Yelleri" (1961),
• "Son Sığınak" (1961),
• "Kan Davası" (1962).

Öykü:

• "Gençlik ve Güzellik" (1919),
• "Roçild Bey" (1919),
• "Eski Ahbap" (tarihsiz),
• "Tanrı Masifiri" (1927),
• "Sönmüş Yıldızlar" (1928),
• "Leyla ile Mecnun" (1928),
• "Olağan İşler" (1930).

Oyun:

• "Hançer" (1920),
• "Eski Rüya" (1922),
• "Ümidin Güneşi" (1924),
• "Gazeteci Düşmanı" (1925),
• "Şemsiye Hırsızı" (1925),
• "İhtiyar Serseri" (1925),
• "Taş Parçası" (1926),
• "Felaket Karşısında" (1931),
• "Gözdağı" (1931),
• "Eski Borç" (1931),
• "İstiklâl" (1933),
• "Vergi Hırsızı" (1933),
• "Hülleci"(1933),
• "Bir Yağmur Gecesi" (1943).