Molla Şemsettin Gürani
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

(1416 Güran/Irak - 1488 İstanbul), Osmanlı bilgini ve şeyhülislâmı. İlköğrenimini Irak'ta yaptı. Bağdat, Diyarbakır ve Hasankeyf'te çeşitli bilginlerin ve 18 yaşındayken de Kahire'ye giderek ünlü bilgin Askalani'nin Buhari üzerindeki derslerini izledi. Mısır'da Berkukiye Medresesi'ne fıkıh müderrisi atandı. Bu arada Memluk sultanları ile yakınlık kurarak büyük bir servet edindi. Gururu ve geçimsizliği yüzünden Mısır'dan kovuldu. Osmanlı bilginlerinden Molla Yegân aracılığıyla II. Murat'a takdim edildi. Bursa'da Kaplıca Medresesi müderrisliğine atandı. Şafii mezhebinden ayrılıp Hanefi mezhebine girdi. Bir yıl sonra da Manisa'da sancakbeyi olan Şehzade Mehmet'e (II. Mehmet) hoca oldu. II. Mehmet padişah olunca hocasını kazasker yaptı. Kazaskerliği sırasında kimseye danışmadan atamalar yapması, bağımsız hareket etmesi, sonunda Fatih'i bazı önlemler almaya zorladı ve hükümdar, hocasını Bursa kadılığına gönderdi. Ancak bu görevde de fazla kalmadı, görevinden azledildi. Hac bahanesiyle Suriye ve Arabistan'a gitti. 1457'de İstanbul'a döndü. Tekrar Bursa kadılığına atandı. Bu görevdeyken ünlü Kuran tefsirini tamamlayarak Fatih'e ithaf etti. Bunun üzerine 1480 yılında şeyhülislâmlığa getirildi. Ölünceye kadar bu görevde kaldı. Molla Gürani, daha çok din bilgini olarak tanınır. Şiirle de ilgilendi, gazeller yazdı.

Yapıtları:

• "Gayet-ül-Mesani fi Tefsiri Kelâm-ür-Rabbani" (Tanrı Kelamının Açıklanması Yolunda Tekrarın Amacı),
• "Kevser-ül-Câri ilâ Riyazi Sahih-il-Buhârî" (Sahih-il-Buhârî'nin Bahçelerine Akan Kevser),
  
• "Keşf-ül-Esrâr an Kıra'ati Eimmet-il Ahyâr" (Hayırlı İmamların Okuyuşu Konusundaki Sırların Açıklanışı)
• İstanbul'un Türkler tarafından alınışını anlatan "Fetihname".