Arama

Karagöz ve Hacıvat - Tek Mesaj #8

buz perisi - avatarı
buz perisi
VIP Lethe
25 Temmuz 2012       Mesaj #8
buz perisi - avatarı
VIP Lethe

Karagöz


MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Geleneksel bir gölge oyunu. Deriden yapılmış şekillerin arkadan ışıklandırılmış bir perde üzerine yansıtılması yoluyla oynatılır. Karagözün tarihi konusunda çeşitli görüşler öne sürülmektedir. İ.Ö. 2. yüzyılda Çin'de çıktığı görüşüne karşılık, ilkin Hint'te görüldüğü, İ.S. 4.-5. yüzyıllarda Cava'ya geçtiği söylenmektedir. İslâm ülkelerinde 11. yüzyılda rastlanan Karagöz'e hayali zıll ya da zılli hayal (hayal gölgesi) adı verilmiştir. Gölge oyununun 13. yüzyılda Memlûkler döneminde Mısır'da çok yaygın olduğu bilinmektedir. Türk gölge oyunu konusunda da çeşitli söylentiler söz konusudur. Evliya Çelebi, Türk gölge oyununun iki ana oyuncusu Karagöz ile Hacivat'ın Anadolu Selçukluları döneminde, 13. yüzyılda yaşamış gerçek kişiler olduğunu belirtir. Halk arasındaki söylentiye göre de Karagöz ile Hacivat, Sultan Orhan döneminde Bursa'da bir cami yapımında çalışmış iki işçidir. Başka bir görüşe göreyse, Yavuz Sultan Selim Mısır'ı aldığında (1517) Cizre'de seyrettiği oyunu beğenmiş, Mısırlı Karagözcüyü İstanbul'a getirmiş, Karagöz bu yolla Osmanlılara geçmiştir. Gölge oyunu Türkiye'de özellikle 17. yüzyıldan başlayarak yaygınlaşmıştır. 19. yüzyıldaysa hayal oyunu adıyla anılmış, bu oyunu oynatanlara da hayali denilmiştir. Gölge oyununun baş kişilerinden Karagöz okumamış halkı, Hacivat ise aydın ya da yarı aydın kimseleri simgeler. Oyunlarda konulara bağlı olarak çeşitli meslek, bölge ve uluslardan kişiler kendi şiveleriyle canlandırılır. Bunların bellibaşlıları şunlardır: Çelebi-genç züppe; Beberuhi-cüce ve aptal; Tuzsuz Deli Bekir-sarhoş, kabadayı; Efe-zorba; Zenne-kadın; Kastamonulu-oduncu, bekçi; Bolulu-aşçı; Rumelili-pehlivan; Lâz-kayıkçı; Kürt-hamal, bekçi; Arnavut-bahçıvan, korucu; Zenci Arap-lala; Yahudi-bezirgan; Frenk ve Rum-doktor, terzi, tüccar. Karagöz oyunları başlangıç ve bitiş dışında iki ana bölüme ayrılır. Bunlardan muhavere bölümü, Karagöz ile Hacivat arasındaki konuşmadan oluşur. Muhaverenin asıl konuyla bağlantısı yoktur. Bilinen muhaverelerin sayısı altmışa yakındır. Karagözcü bunlardan birini seçerek kendinden de bir şeyler katar. Fasıl bölümündeyse belli bir olay sergilenir. Oyunlar da fasılda sergilenen olaylara göre adlandırılır. Kanlı Kavak, Kanlı Nigâr, Yalova Safası gibi. Tuluata dayanan Karagöz oyunları 19. yüzyılda yazıya geçirilmiştir. Bilinen oyunları Cevdet Kudret, "Karagöz" (3 cilt, 1968-1970) adlı yapıtında toplamıştır.
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 3 üye beğendi.
Son düzenleyen Baturalp; 29 Ekim 2016 11:40 Sebep: başlık ve sayfa düzeni
In science we trust.