Andrey Saharov (1921 Moskova-1989 Moskova)
MsXLabs.Org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi


Sovyet nükleer fizikçi ve insan hakları savunucusu. 1942 yılında Moskova Devlet Üniversitesi'ni bitirdikten sonra bir fabrikada görev yapmaya başladı. Nükleer fizik dalında lisansüstü çalışma yaptı (1945-1948). Gizli bir silâh yapımı projesinde görevlendirildi ve hidrojen bombasını geliştirdi. Ancak yarattığı silâhın insanlığın zararına kullanılabileceğini gördüğü için 1950'li yıllarda silâhın atmosferdeki denemelerinin durdurulması için dönemin Sovyetler Birliği Başbakanı Kruşçev'i ikna etmeye çalıştıysa da başaramadı. 1960'lı yıllarda nükleer silâhların yasaklanmasına yönelik bir ABD-SSCB antlaşmasını savundu. 1968'de Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya'yı işgalinde Sovyetler Birliği'nin tutumunu eleştiren yazılar yayımladı. 1970 yılında insan hakları için yaptığı çalışmalardan dolayı kendisine Nobel Barış Ödülü verildiyse de yurt dışına çıkmasına izin verilmediği için ödülünü almaya karısı Yelena Bonner gitti. 1979 yılında, Afganistan'ın işgalini protesto ettiğini açıkladı ve tüm ülkeleri 1980 Moskova Olimpiyatları'na katılmayarak protestosunu desteklemeye çağırdı. Bunun üzerine kendisine verilmiş olan tüm devlet nişanları geri alındı ve karısıyla birlikte Gorki kentine sürgüne gönderildi. Bu dönemde açlık grevleri yaparak ve gizlice yazdığı mektuplarla kamuoyunun dikkatlerini topladı. 1986 yılında Moskova'ya dönmesine izin verildi. Mihail Gorbaçov'un iktidara gelmesinden sonra kendisini desteklediğini açıkladı. 1989'da Halk Temsilcileri Kongresi'ne seçilerek muhalif temsilcilerin önderlerinden oldu.
Birliği'nde Komünist Parti'ye karşı gösteri ve imza kampanyası başlattı. Saharov üç kez Sosyalist İşçi Kahramanı seçildi ve Stalin Ödülü ile Lenin Nişanı aldı.