İstanbul Boğazı

Karadeniz ile Marmara'yı birleştiren ve Asya'yı Avrupa'dan ayıran boğaz. Boğaz, İstanbul ilini kuzeyden güneye İstanbul ve Anadolu yakası olarak ikiye bölerek ve kuzeydoğu-kuzeybatı yönlerinde dirsekler oluşturarak uzanır. Boğaz'ın iki kıyısına Boğaziçi denir. Boğaz'ın Karadeniz'e açılan ucu Anadolu ve Rumeli fenerleri, Marmara'ya açılan ucu ise Sarayburnu-Kızkulesi arasıdır. Bu iki nokta arasında Boğaz'ın uzunluğu kuş uçuşu 29,9 km., girinti ve çıkıntılarıyla birlikte Kızkulesi'nden Anadolufeneri'ne 35 km., Sarayburnu'ndan Rumelifeneri'ne (Haliç ile birlikte) 55 km.dir. Genişliği yer yer değişir. En geniş yeri kuzeyde iki fener arası 3,6 km., en dar yeri ise ortalarda Anadolu ve Rumeli hisarları arasında 698 m.dir. Boğaz'ın iki kıyısı birbirine karşı burunlar ve koylarla az çok paralel iki çizgi oluşturur. Üsküdar çıkıntısı-Dolmabahçe girintisi, Ortaköy çıkıntısı-Çengelköy girintisi, Kandilli Burnu-Bebek koyu, Yeniköy çıkıntısı-Beykoz koyu, Serviburnu çıkıntısı-Büyükdere koyu, iki yakada hep birbirlerinin karşısına düşen girintiler ve çıkıntılardır. Bu durum İstanbul Boğazı'na olağanüstü bir görünüm, Boğaz yaşamına, hatta iklimine az rastlanır bir çeşitlilik, liman ve tersane olanakları gibi birçok özellikler vermektedir. Boğaz kıyılarının coğrafî yapısı da olağanüstü güzellikte ve çeşitliliktedir. Boğaz'ın deniz altı topografyası da çeşitlilik gösterir. Dipte kıyı yamaçlarında dökülen parçalar dışında yerli kayalar yoktur. Daha çok kum, çakıl ve kavkı (deniz hayvanlarının kabukları) gibi birikinti katmanlarıyla örtülüdür. Dip derinliği Boğaz'ın daralan yerlerinde artar. En derin yeri Kandilli-Bebek arasında 120 m.yi bulur. İstanbul ve Çanakkale boğazları aynı zamanda Akdeniz ile Karadeniz'i birleştirdiklerinden her iki boğazda da çok ilginç bir akıntı olayı oluşur. Bunun nedeni, iki denizin tuzluluk derecelerindeki büyük farklılıktır (Akdeniz binde 35'ten çok, Karadeniz binde 17-18). Akdeniz'in ağır suları alttan Karadeniz'e, Karadeniz'in hafif suları üstten Akdeniz'e akar. Böylece boğazlarda biri altta, biri üstte iki ters akıntı oluşur. Boğaz sularının Karadeniz'den Marmara'ya Arnavutköy/Akıntıburnu'nda ve Sarayburnu'nda bir ırmak gibi aktığı gözle görülür. Ters akıntılar koylarda anaforlar yapar. Akıntıların sert rüzgârlarla yön değiştirmesi birbirini engellemesine, birbiriyle çarpışmasına neden olur. Olağan durumlarda bile bu iki ters akıntı, deniz araçları ve dalgıçlar için türlü sorunlar ve tehlikeler yaratır.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi