İstiare

Edebiyatta benzerlik kurma yoluyla bir sözcüğün asıl anlamını akla getirmeyecek biçimde kullanılması sanatı. Arapçada sözlük anlamı "ödünç alma" demektir. İstiare hem benzetmeye hem de mecaza dayanır. Çünkü iki sözcük arasındaki ilişki, benzeme noktasına dayandığı gibi kullanılan sözcük, sözlük anlamının dışında özel ve yeni bir anlam kazanmaktadır. Bir istiarede dört öge vardır: Müstearün leh (benzetilen), müstearün minh (benzeyen), müstear (ödünç alınan söz), câmi (benzetme yönü). Benzeyenin söylenmediği istiarelere açık, kendisine benzetilenin belirtilmediği istiarelere de kapalı denir. Açık istiarelerin en bilinenleri, divan ve halk edebiyatlarında ortaklaşa kullanılan manzumlardır. Boy yerine servi, göz yerine âhû, kirpik yerine ok, ağız için hokka denilmesi gibi. "Tekerlekler yollara bir şey anlatıyor" (Faruk Nafiz Çamlıbel) örneğinde ise insanın anlatma özelliği tekerlekler için kullanılmakta, ama insan söylenmemektedir. Kendisine benzetilen bulunmadığı için bu bir kapalı istiaredir. Alegori de temelde istiareye dayanmaktadır.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi