Tercüman-ı Ahval’in, devletin yönetim sistemine yönelik eleştirel yayınları,çıkışından altı ay sonra kapatılması sonucunu yaratmıştır. Ziya Bey tarafından yazıldığı düşünülen ve eğitim sistemine yönelik olumsuz eleştiri içeren yazılar yüzünden Mayıs 1861’de gazetenin yayımı, ‘gazete yazarının yetkisini aşarak davrandığı’ gerekçesiyle iki hafta süreyle durdurulmuştur. (Koloğlu, 1994: 32)
Böylece Türkiye’de fikir gazeteciliği, başladıktan yalnızca altı ay sonra hükümetten ilk uyarısını almıştır.Hükümetin bu tutumuna karşın, Agah Efendi Tercüman-ı Ahval’de, Şinasi, Namık
Kemal ve Ziya Bey (Tasvir-i Efkar’ın kurulmasından sonra Tercüman-ı Ahval’den ayrılarak bu gazeteye geçmiştir.) Tasvir-i Efkar’da hükümete yönelik eleştirilerine yine devam etmişlerdir.Ancak, Şinasi’nin gazeteci olduğu kadar aynı zamanda devlet memuru olduğu bir dönemde devleti eleştiren içerikli yazılar kaleme alması ve bunları yayımlaması hükümetin dikkatinden kaçmamıştır. Nitekim, 1863 yılında, devlet işlerini eleştirmesi nedeniyle Meclis-i Maarif'teki görevine son verilmiştir. Ancak gazetecilik görevini bırakmamıştır ve aynı doğrultuda çalışmalarına devam etmiştir. Hükümetin üzerindeki baskısının artması sonucu Haziran 1864’de gazetesini, yazarlarından Namık Kemal'e bırakarak Paris'e gitmek zorunda kalmıştır. Kısa bir süre sonra Namık Kemal de aynı sebepler yüzünden yurtdışına çıkmak durumunda kalınca, gazetenin başyazarlığı Recaizade Mahmut Ekrem’e kalmıştır. (Ertuğ, 1970: 184)
Tasvir-i Efkar; gerek Şinasi’nin başyazarlığı döneminde gerekse Şinasi’nin yurtdışına gitmek zorunda kalması üzerine gazetenin başyazarlığı görevini üstlenen Namık Kemal ve onun ardından da Recaizade Mahmut Ekrem dönemlerinde yönetime yönelik eleştirilerde bulunmaktan çekinmemiştir. Namık Kemal, Eflak-Boğdan ve Giritgibi memleketin iç meselelerine müdahale eden Batılı ülkelere karşı hükümetin haddinden fazla yumuşak bir tavır sergilemekte olduğuna ilişkin eleştirilerde bulunmuş ve konuya ilişkin tepkilerini kaleme almış olduğu pek çok makalede ortaya koymuştur.Türkiye’de bu iki gazeteyle başlayan gazetecilik anlayışı, Ali Suavi’nin Muhbir isimli gazetesiyle sürdürülmüştür. İlk iki özel Türkçe gazetenin açtığı yolda ilerleyen Muhbir, hükümete yönelik eleştirilerinde çok daha sert bir üslup kullanmıştır çoğu zaman. İmtiyaz sahibinin Filip Efendi, gazetenin baş yazarının ise Ali Suavi olduğu gazete, 1866 yılında yayınlanmaya başlamış, Tanzimat döneminin en ileri fikir
yazılarını yayımlayan gazete olmuştur. İnkılap fikrini savunan ve demokrasiyi öven
türdeki yazılarıyla dikkat çekmiştir. (Koloğlu, 1994: 35)
Hükümetin dış politikadaki yetersizliğine ilişkin olumsuz eleştirilere Ali Suavi gazetesi Muhbir’le katılmıştır. Ali Suavi Muhbir’de Girit meselesi üzerinde çokça durmuştur. Girit konusunda hükümeti kararsız ve güçsüz bir politika izlemekle itham eden Ali Suavi, hükümetin bu çekingen tavırları neticesinde kendini güvende hissetmeyen Müslüman ahalinin Girit’i terk etmekte olduğuna dair haberlere gazetesinde yer vermiştir. Bu durum ona göre, Girit’in yakın zamanda Osmanlı Devleti’nin elinden tamamen çıkacağının bir göstergesidir. Bu türden makalelerin sıkça yer aldığı gazete, hükümetçe birkaç kez kapatılmıştır. (Tütengil, 1969: 44)
KAYNAKÇA
BAKAL, Hülya: (1990), Türk Basın Tarihi: 1831- 1923, İstanbul.
ÇAPANOĞLU, M. Süleyman, (1970) Basın Tarihimizde Mizah Dergileri, İstanbul.
DURAN, Oktay, (1998), Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Matbaa ve Basın Sanayi, İstanbul.
Dünya Matbuatına Bir Bakış, (1935), İstanbul.
ERTUĞ, H. Refik, (1970), Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi, İstanbul.
GERÇEK, S.Nüzhet, (1971), Türk Gazeteciliği, İstanbul.
İSKİT, Server, (1943), Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Ankara.
KABACALI, Alpay, (1990), Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü, İstanbul.
JELTYAKOV, A.D., (1979), Türkiye’nin Sosyo-Politik ve Kültürel Hayatında
Basın: 1729-1908 Yılları, 2. bs., İstanbul.
KARAL, E. Ziya, (t:y, Büyük Osmanlı Tarihi, C. I, Ankara.
KARAL, E. Ziya, (t:y, Büyük Osmanlı Tarihi, C. III, Ankara.
KOLOĞLU, Orhan, (1994), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın, 2. bs., İstanbul.
Osmanlı Ansiklopedisi, (1994), 2. bs., C. VI, İstanbul.
ÖZTUNA, Yılmaz, (1967), Türkiye Tarihi, C. XII, İstanbul.
ŞİNASİ, (15 Haziran 1862), “Mukaddeme”, Tasvir-i Efkar, No: 1, s. 1.
ŞİNASİ, (9 Ekim 1860), “Mukaddeme”, Tercüman-ı Ahval, No: 1, , s. 1.
TOPUZ, Hıfzı, (1973), 100 Soruda Türk Basın Tarihi, İstanbul.
TÜRKÖNE, Mümtazer, (1994) “Osmanlılarda Islahat ve Teceddüt”, Osmanlı
Ansiklopedisi, 2. bs., C. VI, İstanbul.
TÜTENGİL, C. Orhan, (1969), Yeni Osmanlılardan Bu Yana İngiltere’de Türk
Gazeteciliği: 1867-1967, İstanbul.
“Bugün Alınan Telgraflar”, (30 Ağustos 1864 a), Mümeyyiz-İlave, s. 1.
“Sabahleyin Erkenden Alınan Telgraflar”, (4 Eylül 1864 b), Mümeyyiz-İlave, s. 1.
Öğleyin Alınan Telgraflar”, (4 Eylül 1864 c), Mümeyyiz-İlave, s. 1.
Şeytan Yaşamak İçin Her Şeyi Yapar....
