Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889 Kahire-1974 Ankara)
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Romancı. Manisalı Karaosmanoğlu Kadri Bey'in oğludur. Çocukluğu Mısır'da geçti, ailesiyle birlikte baba memleketi olan Manisa'ya döndükten sonra ilköğrenimini bu şehirde tamamladı. Rüştiyenin (ortaokul) ikinci sınıfına kadar Manisa'da okudu, daha sonra girdiği İzmir İdadîsi'ni (lise) bitiremeden öğrenimine İskenderiye'de devam etti. Ailesini himaye eden Prens Ahmet Ali'nin ölümü üzerine, annesi ve kardeşiyle birlikte İstanbul'a gelerek (1938) Kadıköy'e yerleşti ve İstanbul Hukuk Mektebi'ne girdi. Yakup Kadri'nin ilk yazısı, Resimli Kitap'ta yayımlanan "Nirvana" adlı bir perdelik oyundur (Haziran 1909). Aynı yıl Celal Sahir'in (Erozan) yöneticiliğini yaptığı Musavver Muhit dergisinde, "On Temmuz" adlı yazısı ve yine Resimli Kitap'ta "Veda" adlı bir perdelik oyunu yayımlanmıştır. Daha sonra Serveti Fünun dergisinde mensur şiirler yazmaya başlayan Yakup Kadri, Fecri Ati'nin kurucuları arasına katıldı. Millî mücadeleye kadar, Peyam ve İkdam gazetelerinde makale ve öyküler yazarak hayatını kalemiyle kazandı. Cumhuriyetten sonra Mardin ve Manisa milletvekili olarak Meclis'e girdi. Tiran (1934), Prag (1936), Lahey (1939), Bern (1942) elçiliklerinde bulunduktan sonra emekliye ayrıldı. Uzun yıllar Ulus gazetesinin başyazarlığını yaptı. 27 Mayıs 1960'tan sonra toplanan Kurucu Meclis'e üye olarak katıldı. Yakup Kadri, altmış yılı bulan yazarlık hayatında deneme, öykü, makale, tiyatro, anı, monografi ve roman türlerinde sayısız yapıtlar vermiş ve özellikle romancı olarak büyük ün yapmıştır. Ünlü romanı "Yaban", CHP Roman Armağanı'nda ikinci ödülü almıştır. Türk toplumunun geçirdiği değişimi konu alan romanlarında, gerçekçi gözlem yeteneklerinin yanı sıra sağlam bir yapı kurabilmiştir. Ele aldığı kahramanların iç dünyalarını yansıtan çözümlemelerde başarı kazanmakta, böylece toplumsal ile bireysel ögeleri bir potada eritme güçlülüğünü göstermektedir. Bu özellikleriyle Yakup Kadri, ilk gençlik yıllarında karşılaştığı edebiyat anlayışlarının dar sınırları içinde kapanmamış, yeni Türk dilinin kurulmasına katkılarda bulunan II. Meşrutiyet kuşağının üç dört kaleminden biri olmuşur. Özellikle "Yaban" ve "Ankara" romanları, yeni Anadolu insanının ortaya çıkışını, kişiliğini bulma savaşını anlatma yolunda etkisini sürdüren iki önemli örnek olarak gücünü koruyan yapıtları arasındadır. Başlıca yapıtları: "Bir Serencam" (öyküler, 1913), "Kiralık Konak" (roman, 1922), "Erenlerin Bağından" (düzyazı şiirler, 1922), "Nur Baba" (roman, 1922), "Rahmet" (öyküler, 1923), "Hüküm Gecesi" (roman, 1927), "Sodom ve Gomore" (roman, 1928), "Ergenekon" (anılar, 1929), "Yaban" (roman, 1932), "Ankara" (roman, 1934), "Ahmet Haşim" (monografi, 1934), "Bir Sürgün" (roman, 1937), "Okun Ucundan" (düzyazı şiirler, 1940), "Atatürk" (monografi, 1946), "Millî Savaş Hikâyeleri" (1947), "Atatürk'ün Gerçek Siması" (1955), "Panorama" (roman, 2 cilt, 1953-1954), "Zoraki Diplomat" (anılar, 1955), "Vatan Yolunda" (anılar, 1958), "Politikada 45 Yıl" (anılar, 1968), "Gençlik ve Edebiyat Hatıraları" (1969).
