Kazakistan
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Orta Asya'da devlet, Hazar Denizi ve Aral Gölü'nden Çin'e (Tiyenşan ve Altay dağları) kadar uzanır; 2.717.300 km2; 16.464.000 nüf. Başkent: Alma-Ata, 1.128.000 nüf. başlıca şehirler, Karaganda, Çimkent, Semipalatinsk, Ust-Kamenogorsk. Bir bozkır ülkesi olan Kazakistan temelde, çöl karakteri gösteren platoların (güneyde, Kızılkum; batıda Ustyurt) egemen olduğu çöküntü havzaları ile güneydoğuda Tiyen Şan ve Altay (Beluha'da 4.506 m.) dağlarından oluşur. Geniş göllerle (Balkaş) kaplı ülke topraklarını sulayan çok sayıda akarsu (İrtiş, İşim, Ural, Seyhun) vardır. Kazakistan'ın yerli halkı olan Müslüman Kazaklar nüfusun kalan bölümünü oluşturan İslâvlara göre azınlıktadır. Ülkede tarım geliştirmek amacıyla, geniş bir ölçek içinde, tarımda (tahıllar, yemlik bitkiler) öncelikli alanlar yaratılmış, buralarda yoğun bir sunî gübre ve tarım makinaları kullanımı başlatılmıştır; ancak bütün bu çabalar sert kara ikliminin yer yer azizliğine uğramaktan kurtulamamıştır. Çöl alanlarının kenarlarında küçükbaş hayvan (başta karakul koyunu) yetiştiriciliği yapılır. Kazakistan yeraltı kaynakları (Emba'da petrol, Karaganda'da kömür) bakımından da zengindir. Sınaî faaliyetler ise çok çeşitlidir: Alma-Ata ve Temirtau'da demir-çelik; Ust Kamenogorsk, Kustanay, Leninogorsk, Çimkent, Pavlodar ve Başkaş'da alüminyum bakır ve çinko, Dzetygara'da amyant, Tekeli'de kurşun, Uralsk'da magnezyum metalürjisi; ayrıca makine yapımı tekstil sanayii (pamuk); Pavlodar ve Çimkent'te petrol rafinerisi ve kimya sanayiinin yanı sıra ağaç ürünleri, kereste ve deri; Semipalatinsk'te tarımsal gıda sanayii. Ulaşımın Transibirya ve Transaral yoluyla sağlandığı Kazakistan, Baykonur Uzay Üssü'nün topraklarında yer almasının yanı sıra büyük bir nükleer ve stratejik enerji potansiyeline de sahiptir. Kazak ülkesi XVIII. yy'dan itibaren Rusların buyunduruğu altına girdiyse de, ancak 1873'te tümüyle Rusya İmparatorluğu'nun bir parçası oldu. Kazaklar 1916'da ayaklanarak özerkliklerini ilân ettiler (1917). Devrim sonrasında Beyaz Ordu'yla ittifak kurdular, ama 1920'de Kızıl Ordu karşısında yenilgiye uğradılar. 1936'da SSCB'nin federal cumhuriyetlerinden biri olan Kazakistan, 1990'da BDT bünyesi içinde egemenliğine kavuştuktan sonra Mart 1992'de BM üyeliğine kabul edildi.
