TAYLAND (Thai dilinde: Muang Thai ya da Prathet Thai, Fr.: Thailande, İng.: Thailand),
Güneydoğu Asya'da, Çinhindi Yarımadası'nın orta kesimini kaplayan devlet.
Myanmar Birliği (Birmanya), Laos, Kamboç ve Malaysiya ile sınırlanır. Doğuda Siyam Körfezi ile batıda Andaman Denizi arasında kalır.
- Yüzölçümü 514.000 km2,
- Nüfusu 59.611.000 (1998),
- Başkenti Bangkok,
- Diğer önemli kentleri Chiang Mai, Nakhon, Ratchasima, Khon Kaen, Udon Thani, Phitsanulok ve Hat Yai'dir.
- Ülkede Thai (Tay) dili konuşulur, % 4 kadar Müslüman dışında çoğunluğun dini Budizmdir.
Coğrafya
Ülkenin en geniş kısmını ortada Menam Irmağı ve kolları tarafından sulanan ovalar ve delta kaplar. Bu delta eski bir körfezin alüvyonlarla dolması sonucunda oluşmuştur. Ülkenin kuzeybatısı dağlıktır. Bu dağlar, yarımadada da devam eder ve Himalayaları Güney Asya adalarındaki dağlara bağlar. Doğuda Güney Asya'nın başlıca ırmaklarından biri olan Mekong, Laos sınırında akar. Tayland, 6° -21° kuzey paralelleri arasında kalır. Muson bölgesine girer ve mayıstan ekime kadar süren yağışların yıllık tutarı 1-2 m. arasındadır. Sıcaklık yüksektir, yıllık sıcaklık farkları birkaç dereceden ibarettir. Nüfusun çoğunluğunu Tay'lar (Thai) oluşturur; nüfus yoğunluğu Menam ova ve deltasında 150'yi geçer. Başlıca kentler de bu ova ve deltada Siyam Körfezi kıyılarındadır.
Tarım
Ülkenin baş ürünü pirinçtir. Pirinç, ekili yerlerin % 70'ini kaplar. Yılda 19.000.000 ton kadar olan üretimin ulusal gereksinimi karşıladıktan başka, ihracatın da değerce % 35 kadarını sağlar. Tayland kauçuk üretiminde dünyada üçüncüdür. Tütün, yerfıstığı, soya, manyok öteki ürünlerdir. Balıkçılık, hayvancılıktan daha önemlidir. Kuzeybatıdaki dağlık bölgenin başlıca ürünü tik ağacı kerestesidir.
Yeraltı Kaynakları
Yeraltı kaynakları kalay, tungsten, kurşun, çinko, demir ve antimuandır.
Tarihi
Eski Çin'de yaşayan Taylar 11. yüzyılda Tayland'a gelip yerleştiler ve burada Siyam Krallığı'nı kurdular. 1511'den sonra ilk Portekizliler olmak üzere Avrupalılarla ilişki kurdular. 1688'de bir ayaklanma sonucu krallık el değiştirdi ve ülke dış ticarete kapandı. 18. yüzyılda yeniden Avrupalılarla ilişki kuruldu.
Siyasi Hayatı
1833'te ABD ile ticaret anlaşması imzalandı. Krallık, I. Dünya Savaşı'na İtilâf Devletleri'nin yanında katılarak Avrupa'ya asker gönderdi. 1932'de Ananda Mahidol'un krallığı sırasında, askerî bir darbe sonunda ülkede meşrutî krallığa geçildi. 1939'da Tayland adını aldı. II. Dünya Savaşı sırasında Japonya yanlısı bir politika izledi. 1941'de Japon ordusu tarafından ülkenin güney toprakları işgal edildi. Tayland, Japonya ile anlaşarak ABD'ye savaş açtı. Savaş sonrasında aldığı toprakları geri verdi. 1947'de Kral Ananda Mahidol'un öldürülmesinden sonra Pibul Songgram iktidara geçti ve ABD ile sıkı ilişkiler içine girdi.
1950'de Kral Bhumidol Adulyadec taç giydi. 1957'de yapılan kansız bir darbeyle iktidara Mareşal Tanarat, sonra da Mareşal Kittikaçorn geçti. Kittikaçorn, ABD ile sıkı ilişkileri sürdürdü ve 1971'de millet meclisini dağıttı. Bir Ulusal Yürütme Konseyi ve kendi seçtiği üyelerden oluşan bir meclis kurdu.
Ülkede gelişen olaylar sonunda 1973'te iktidardan düştü. 1977'de ordu, sivil yönetime devretmemek üzere iktidara el koydu ve bir diktatörlük rejimi kuruldu. 1977'de Kampuçya'nın Vietnam tarafından saldırıya uğramasından sonra Kampuçyalı ve Vietnamlı mültecilerin kütle hâlinde Tayland'a gelmesinden doğan sorunlarla uğraşıldı. Gerginlik 19 Mart 1983'te Ulusal Meclis'in feshedilmesine dek sürdü. 7 Mayıs'ta Prem Tinsulanand yeni bir hükümet kurdu. Meclis'te siyasî tartışmaların sertleşmesi üzerine erken seçim gündeme geldi. Kral, Başbakan Prem'in isteği üzerine Meclis'i dağıttı. Erken seçimlerde Tay Ulusu Partisi en güçlü parti oldu. Tay Ulusu Partisi Başkanı olan General Çatiçay Çunhaven başbakan olarak atandı (Ağustos 1988).
Son 60 yılda 17 askerî darbeye sahne olan Tayland'da en son istikrarsızlık, 1997 Ağustos ayının ekonomik krizle ve ülkenin para birimi bahtın değerinin hızla düşmesiyle ortaya çıktı. Kriz, kısa sürede öteki Asya ülkelerine sıçradı.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
