ŞİRKETİN MAHİYETİ VE KURULUŞ ŞEKİLLERİ
Anonim Şirket, bir ünvana sahip esas sermayesi muayyen ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız malvarlığı ile mesul bulunan şirkettir.
Ortakların mesuliyeti, taahhüt ettikleri sermaye payları ile sınırlıdır.
Anonim Şirket Unsurları:
-Anonim şirketler kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi maksat ve konuları esas mukavelede şirket mevzuunun hudutları açıkça göstermek şartıyla kurulabilirler.
-Bir ticari şirket olması sebebiyle anonim şirket tacirdir. Ve bu nedenle bir ticaret ünvanı almak zorundadır. Anonim şirket ünvanında işletme konusunun gösterilmesi ve “anonim şirket” kelimelerinin bulunması zorunludur.
-Anonim şirketlerde sermayenin muayyen ve paylara bölünmüş olması gerekmektedir.
-Borçlarından dolayı anonim şirket yalnız malvarlığı ile sorumludur.
-Ortakların sorumluluğu taahhüt etmiş oldukları sermaye ile sınırlıdır.
-A.Ş.’nin kuruluşu için şirkette en az 5 kurucunun bulunması şarttır ve ortaklıkta pay sahiplerinin 5’den aşağı düşmesi fesih sebebidir. Bu kişiler gerçek veya tüzel kişi olabilirler. Tüzel kişi ortaklar bir temsilci vasıtasıyla temsil edilirler. Birden fazla temsilci seçerlerse, bunlar müştereken temsil ederler, ancak bunların tek oy hakkı vardır.
-A.Ş. bir ticari şirkettir ve bu nedenle hükmi şahsiyete haiz olup şirket mukavelesinde yazılı işletme konusunun kapsamı içinde kalmak şartıyla bütün hakları iktisap ve borçları iltizam edebilir.
-A.Ş. Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izni ile kurulur ve işlemler ilgili bakanlık tarafından denetlenir.
Özel kanunlarda aksine hüküm olmadıkça esas sermaye miktarı 50milyar Türk Lirasından aşağı olamaz. Anonim şirket, iktisat ve ticaret vekaletince verilecek izinle kurulur.
Kanuna, esas sözleşme hükümlerine veya kamu düzenine aykırı işlemler ve faaliyetlerde bulunduğu anlaşılan şirketler aleyhine özel kanunlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca fesih davası açılabilir.
-Kuruluş tamamlanıncaya kadar, kurucuların kendi aralarında ve bunların 3. kişilerle olan ilişkilerinde adi ortaklık hükümleri uygulanır.
ANONİM ŞİRKETİN KURULMASI
Anonim şirketlerde kuruluş tedrici ve ani olmak üzere iki çeşittir. Payların tamamı kurucular tarafından taahhüt edilmişse Ani Kuruluş, kurucular payların ancak bir kısmı için taahhütte bulunmuşlar ve geri kalan paylar için “halka başvuru” amaçlanmışsa o zaman pay taahhütlerinin Tedrici yani, aşamalı biçimde tamamlanacak olması söz konusudur. O bakımdan bu sonucu kuruluşa Tedrici kuruluş denir. Halka açılma aşaması ile ilgili olan Sermaye P.K. hükümleri uygulanır.
-Ani olarak kurulan bir Anonim şirkette pay sahipleri, tescil tarihinden itibaren 5 yıl içinde payların halka müracaatla elden çıkarmak isterlerse, tedrici kuruluşu düzenleyen hükümler uygulanır. Tedrici kuruluşta, kurucular, ortaklık esas sermayesinin en az %10’nu tediye veya temin etmelidirler. Ayrıca kuruluşta, ayni sermaye koymak sadece %10’luk kısım için düşünülebilir ve esas sözleşmeyi imza etmemiş olmalıdır.
Esas sözleşme yazılı olarak yapılır ve esas mukaveleyi en az 5 kurucu imza eder. İmzalar noterlikçe tasdik edilir.
Esas Sözleşmenin Düzenlenmesinden Önce, Taraflar Arasında Anonim Şirket Kurulması Hususundaki Anlaşmanın Adi Ortaklık Mahiyetinde Olduğu Kabul Edilip, Kurulmanın Herhangi Bir Nedenle Gerçekleşmemesi Durumunda Ortaklığın Konusu Elde Edilememiş Sayılır. (H.G.K.161/249 - 08.05.1991)
Esas sözleşmede bulunması zorunlu unsurlar:
- Şirketin ticaret ünvanı ve merkezinin bulunduğu yer
- Şirketin maksat ve konusunu oluşturan muamelelerin nevi ve mahiyeti
- Şirketin esas sermayesinin miktarı ile her payın itibarı kıymeti, ödeme suret ve şartları
- Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve mallarla bunlara karşılık verilecek hisse senetlerinin miktarı ve mevcut bir işletmenin veya bazı ayınların devralınması bahis konusu ise onun bedeli ve kurucular tarafından şirketin kurulması hususunda hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret veya ödenecek yahut mükafatın miktarı
- Kuruculara yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere ortaklık kazanandan sağlanacak özel menfaatlerin neler olduğu
- Yönetim ve denetim organlarının seçim tarzı hak ve görevleri imzaya yetkili olanlar, Ani kuruluşta, yönetim kurulu üyeleri ve denetçilerin adlarının esas mukavelede yazılması gerekir. Tedrici kuruluşta yazılabilir veya kuruluşta Genel kurul tarafından seçilir.
- Genel kurulu toplantıya çağrı şekli, toplantıların zamanı, oy verme ile görüşme yapılması ve karar verilmesi hususlarının bağlı olduğu kayıt ve koşulları,
- Ortaklık bir müddet ile sınırlandırılmış ise bu müddet,
- Ortaklığa ait ilanların ne suretle yapılacağı,
- Ani kuruluşta her ortağın taahhüt ettiği sermayenin nevi ve pay miktarı, –Tedrici kuruluşta sözleşme safhasında henüz esas sermaye karşılığı taahhüt edilmemiştir. Kurucular 1/10’unu ödeyecek veya temin edecekler ve sonra halkı katılmaya çağıracaklardır.
Kurucu Senetleri, Anonim Ortaklıkta Bir Sermaye Payını Temsil Etmediği İçin Maliklerine Pay Sahiplerine Tanınan Hakları Sağlayamaz. Ortaklığın Sermayesinin Artırılması Durumunda, Hizmet Ve Katkısı Bulunmayan İlk Kuruculara, Ek Kurucu Hakları Tanımayarak Kuruculuk Haklarını Kuruluş Sermayesi İle Sınırlamak Yasaya Uygundur. (11.H.D. 158/2344 – 19.04.1985)
İzin Safhası:
Ani kuruluşta izni Sanayi ve Ticaret Bakanlığı verir. Tedrici kuruluşta, halka arz yolu ile kuruluş olduğu için, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izni alınmadan önce Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınması gerekir.
İzin almak için Sanayi ve Ticaret Bakanlığına müracaat ederken verilecek belgeler:
- Dilekçe
- İki adedi imzalı dört adedi tasdikli 6 nüsha esas mukavele
- Tedrici kuruluşta SPK’nın izni ve sermayenin %10’nun temin yada tediye edildiğine dair belge,
- Tüzel Kişi kurumlarda yönetim kurulunun iştirak kararı
- Yabancı sermaye katılması bulunduğu takdirde Hazineye bağlı yabancı sermaye genel müdürünün izni,
- Bilirkişi raporu
- Yabancı uyruklu kurucu için belgeler, ikametgah senedi, döviz alım bordrosu, kendi memleketinden sicil özeti, Anonim Şirketse yönetim kurulu kararı, Bakanlık hukuki bir inceleme yapmakta, esas sözleşmede emredici hükümlere aykırılık bulunup bulunmadığını incelemektedir. SPK’da onayını sadece emredici hükümlere aykırılık varsa vermeyebilir. Anonim Şirketin kuruluşu ile sermaye artırımında, mahkeme incelemesi ve onayı sistemimizden çıkarılmıştır.
İzinden sonra yapılacak işlemler:
Ani kuruluşta, bakanlıktan izin alındıktan sonra, tescil için şirketin merkezinin bulunduğu ticaret siciline başvurulur.
Tedrici kuruluşta ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığından izin alındıktan sonra SPK’ya müracaatla halkı ortaklığa katılmaya davet ve senetlerin SPK kaydına alınması için gerekli işlemlerin yapılması istenir. Bundan sonra usulü olarak halka müracaat edilerek iştirak taahhütnamelerinin doldurulup, bedellerinin yatırılması sağlanır. Durum SPK’ya belgelendirilerek bildirilir. Bedeller ödendikten sonra 10 gün içinde kurucular her pay sahibine taahhütlü mektup göndererek ve gazetelerle ilan ederek genel kurul toplantısına(kuruluş) davet eder. Davet mektubunun toplantıdan en az 15 gün önce gönderilmesi ve aşağıdaki yazılı hususları kapsayan gündemin bildirilmesi şarttır:
- Payların bütünün bedellerinin gereği ödendiğini tespiti,
- Değer biçilecek ayni katılma payı varsa bilirkişi tayini,
- Kuruculara özel menfaat tanınacaksa bunların karara bağlanması,
- Esas sözleşmede gösterilmemiş ise yönetim kurulu üyelerinin seçimi
- Denetçilerin seçilmesi,
- Kurucuların giriştikleri taahhüt ve yaptıkları masrafların kabulü (md.289), kuruluş genel kurulu md. 289’daki hususları müzakere edip karara bağlar. Nakdi sermayenin en az yarısını temsil eden pay sahipleri hazır bulunmadıkça müzakere yapılamaz. Her pay sahibinin bir oy hakkı vardır. Kararlar mevcut oyların çoğunluğu ile verilir.(md.290)
Ayın nevinden sermaye koyan kimseler bunun değerinin biçilmesinde ve kendilerine özel menfaat sağlanan bu menfaatler görüşülürken oy kullanamazlar.(md.291)
Bilirkişi seçilen hallerde, raporun tartışılması için KGK bir ikinci toplantı yapar. KGK. Kararlarının geçerli olması için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı komiserinin nezaret etmesi ve zabıtları imzalaması h-gerekir.
Anonim Şirket Genel Kurulunda Ticaret Komiserinin Hazır Bulunması Kararların Geçerlilik Şartıdır. Görevli Hükümet Komiseri, Yasa Koşullarına Uyulmadan Toplantı Yapıldığını Belirtmiş Ve Toplantıda Bulunanların Genel Kurula Devam Etmek İstemeleri Üzerine Durumu Tutanağa Geçirerek Salonu Terketmiştir. Genel Kurul Geçersiz Sayılır. (11.H.D. 1512/1507 – 05.04.1982)
TESCİL
Tasdik edilen ortaklık, merkezin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan olunur. Ancak tüzel kişilik kazanılması için tescil yeterlidir. İlan kanundan doğan bir zorunluluktur. Kuruluş üçüncü kişilere karşı Anonim Ortaklığın tescili Türkiye Ticaret Sicili gazetesinde ilan edilmesiyle ileri sürülebilir hale gelir, yapılmazsa ortaklık idarecileri gereken ilanı yaptırmanın müeyyideleri ile karşılaşırlar, ortaklığın kuruluşunda bir eksiklik ortaya çıkmaz. Uygulamada esas mukaveleyi ilan etmek en rahat yoldur. Sicil memuru belgeleri inceleyip, eksiklikler görürse tescili reddedecektir. Bu redde karşı sicilin bağlı mahkemede itiraz edilebilir. Tescil ile birlikte halka açık olmayan Anonim Ortaklıklarda hisse senedi çıkarma hakkı doğar.
Kuruluştan sonra ortaya çıkan eksiklikler:
Bu durum bir yokluğun tespiti, butlan davası veya fesih davasının açılmasına yol açabilir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı kanuna her türlü aykırılık halinde fesih davası açabilir.
Kuruluştan doğan sorumluluk halleri:
Kuruluştaki belgelerin doğru olmamasından, esas sermaye karşılığı tamamıyla taahhüt edilmemiş veya ödenmesi gereken kısım ödenmemiş iken, öyle ödenmiş gibi gösterilmesinden ve para dışındaki katılma paylarına değer biçilirken hile kullanılmasından TK 278.md.’deki kurucular ve kurucu gibi sorumlu olanlarla, yukarıdaki fiillere katılanlar sorumludur.
Hukuki müeyyide tazminattır, zarar gören pay sahipleri ve ortaklık alacaklıları sorumlulara karşı dava hakkına haizdir. Bu davada zamanaşımı, davacının zararı ve sorumlu olan kimseyi öğrendiği tarihten itibaren 2 yıldır, fakat dava hakkı her halde zararı doğuran fiilin vukuundan itibaren 5 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Ancak fiil cezayı müstelzim olup, Ceza Kanununda daha uzun bir zamanaşımı tabi ise, tazminat davasına da bu süre uygulanır. Bütün sorumlulara karşı dava, ortaklık merkezinin kurulduğu yer mahkemesinde açılır. Mahkeme tazminata hükmederse bu tazminat davacılara değil, ortaklığa verilir. Hukuki sorumluluk, tescil üzerinden 4 yıl geçmiş bulunması şartıyla sulh veya ibra ile ortadan kalkabilir.
Anonim Şirkete Ayni Sermaye Olarak Konulan Taşınmazın Mülkiyeti Tapu Sicilinde Devir Yapılmadıkça, Şirkete Geçmez. Malik Ortağın Bu Yöndeki Taahhüdü Sadece Şirkete Ferağa İcbar Davası Açmak Hakkını Verir. (H.G.K. 80/196 – 10.04.1991)
Şirket Ana Sözleşmesinde Davalı Taşınmazların Ayınlarının Şirkete Sermaye Olarak Konduğunun Belli Olmasına Ve Bu Taşınmazları Bilfiil Şirkete Teslim Etmekle Tapuda Her An Devir Yapacağı Konusunda Güven Temin Etmiş Bulunmasına Göre Zamanaşımı Definde Bulunması Hakkın Suistimali Niteliğindedir. (11.H.D. 5210/4014 – 04.07.1989)
Kurucu Kimdir:
- Esas sözleşmeyi düzenleyen, imza eden ve sermaye olarak belirli parayı veya paradan başka bir şeyi koymayı taahhüt eden pay sahipleri kurucu sayılırlar.
- Tedrici kuruluşta esas mukaveleyi tanzim ve imza etmeksizin paradan başka bir şeyi sermaye olarak koyan pay sahipleri de kurucu sayılırlar.
- Kurucular bu iki muameleden birini, üçüncü şahsın hesabına yaptıkları takdirde bu şahıs da kuruluştan doğan mesuliyetler bakımından kurucu sayılır. Bu üçüncü şahıs, kendi hesabına iş gören kimsenin bildiği veya bilmesi gereken bir vakıayı kendisinin bilmediğini ileri süremez.(md. 278) Esas mukavelenin yazılı şekilde yapılması ve bütün kurucuların imzalarının noterce tasdik edilmesi şarttır.
Ticaret Sicil Memurluğunca Verilen Kararlara Karşı, Tüzel Kişiliği Bulunan Ortaklığın Ancak Yetkili Organ Ve Temsilcileri Mahkemeye İtirazda Bulunabilirler. Şirket Ortağının İtiraz Hakkı Yoktur. (11.H.D. 1872/4341 – 28.06.1988)
Anonim Şirket Organları:
Anonim şirkette bulunması kanunen zorunlu olan 3 organ vardır. Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu, Genel Kurul md. 435’e göre şirketin söz konusu organlarıdır. Biri var olmadığı ya da Genel Kurul toplanamadığı takdirde, pay sahiplerinden ya da şirket alacaklılarından birinin veya Ticaret Bakanlığının istemi üzerine mahkeme, şirketin durumunun yasal hale getirilmesi için uygun bir süre verir. Buna rağmen durum düzeltilmezse şirketin feshine karar verir.
Yazının Devamı Vardır
