Kilis
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Akdeniz Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi sınırında yer alan il. Batıda, kuzeyde ve doğuda Gaziantep İli, güneyde Suriye'yle çevrilidir. Gaziantep İli'nin güney kesiminde yer alan il toprakları, Tilbaşar Ovası'nın doğu kesiminde Suriye topraklarına doğru alçalan dalgalı düzlüklerden oluşur. En önemli yükseltisi Acar Dağı'nın Gülbahar Tepesi'dir (1.021 m.). Balık Suyu, Afrin Çayı ve Sabun Suyu ilin başlıca akarsularıdır.
Kilis'in ekonomisi tarım, ticaret ve küçük sanayiye dayanır. Bağ ve bahçelerin önemli yer tuttuğu ilin başlıca ürünleri meyve ve sebzedir. Sofralık ve şaraplık üzümden başka zeytin, incir, nar ile az miktarda zerdali ve antepfıstığı yetiştirilir. Diğer önemli tarımsal ürünler buğday, arpa, mercimek, nohut, soğan ve sarmısak ile az miktarda pamuk ve mısırdır.
Kilis'te hayvancılık da önemli sayılır. Beslenen başlıca hayvanlar, süt verimi yüksek olan Kilis keçisi ve koyundur. Bitkisel yağ ve şarap üreten, dokumacılıkla uğraşan işyerleri vardır. İlçe topraklarında fosfat ve manganez yatakları vardır.
Kilis, Orta Tunç Çağı'ndan beri önemli bir yerleşim merkezidir. Kalde, Asur, Hurri-Mitanni devletleri arasında el değiştirdikten sonra, uzun süre Hitit İmparatorluğu'nun egemenliğinde kaldı. II. Keyhusrev döneminde Perslerin eline geçti: MÖ IV. yy'da Selefkiler tarafından alındı. Daha sonra Roma ve Bizans sınırları içinde kaldı. Asur kaynaklarında Ki-li-zi olarak geçen Kilis, Roma döneminde Ciliza sive Urmagiganti adıyla anılıyordu. VII. yy'da Arap egemenliğine girdi ve Bizans'a karşı bir sınır karakolu haline getirildi. XI. yy'da Urfa Kontluğu'na katılan şehir, ardından Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçukluları'nın eline geçti. XVI. yy'da Osmanlılar tarafından alındı ve Halep Eyaleti'ne bağlı sancağın merkezi yapıldı. Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Osmanlı yönetimine başkaldırmasından sonra Mısır ordusunca alındı (1831); bir süre sonra yeniden Osmanlı yönetimine geçti (1840). Birinci Dünya Savaşı'nın ardından önce İngilizler, sonra Fransızlarca işgal edildi. 20 Ekim 1921 tarihli Ankara İtilafnamesi'yle işgalden kurtuldu. Kilis, 1995 yılında il merkezi yapıldı.
