Samanyolu'nun Kalbi
İki yüz milyar yıldızı bir arada barındıran Samanyolu Galaksi’si bir imparatorluğa benzetilebilir. Sistemin merkezinde bulunan görünmeyen müthiş bir kuvvet, bu imparatorluğu yönetmektedir. Kara, parçalı bir toz şeridi içinde parlayan yıldız bulutsularını barındıran imparatorluğun merkezi kuzey yarımküredeki bir gözlemci için yaz aylarında Yay takımyıldızı doğrultusunda görülür.
Son yıllarda astronomlar x-ışını, kızılötesi ve radyo dalga boylarında, giderek artan çözünürlük ve hassasiyet ile yıldızlararası ortamın neden olduğu etkiyi aşarak Galaksi merkezini araştırmaya başlamışlardır. Elektromanyetik tayfın farklı bölgelerinden alınan enerjiler ile Galaksi merkezi doğrultusundaki cisimler ayırt edilebilir ve bu cisimler arasında meydana gelen şiddetli etkileşimler anlaşılabilir. Bununla beraber, Galaksi merkezinde alışılagelmişin dışında farklı fiziksel süreçler ve bu süreçlere katkı sağlayan çok sayıda cisim bulunur. Güneş’ten 26,000 ışık yılı uzaklıkta meydana gelen açıklanması güç fiziksel süreçleri ve söz konusu cisimleri inceleyelim.
Yay takımyıldızının üst kısmına doğru bakıldığında çaydanlığın ağzından yükselen, buharlanmış gibi görünen parlak bir leke görülür. Bu leke Büyük Yay Yıldız Bulutu’dur; bulut Galaksi merkezinin konumunu göstermemekle birlikte merkezin gerçek yeri lekenin sadece birkaç derece doğusunda bulunur. Galaksi merkezi doğrultusundaki yıldızlararası ortam görünür ışığa geçirgen değildir. Fakat bu bölgeye kızılötesi ve radyo dalgaboylarına duyarlı alıcılar ile bakıldığında yıldızlararası ortamın neden olduğu sönümleme azalır, cisimler belirmeye başlar ve yıldız sayısında ciddi bir artış görülür. Ortada parlayan Galaksinin şişkin bölgesinin iç kısmıdır ve yaklaşık 500 ışık yılı genişliğindedir. Karanlık benekler yoğun toz bulutlarının çekirdekleridir. Bu toz bulutlarından biri milyonlarca yıldızı bir arada tutan, yaklaşık 30 ışık yılı genişliğindeki parlak Galaksi merkezini gizler.
Galaksideki Radyo Enerjisi
Yıldızlararası ortamın etkilerinin en aza indiği radyo bölgede, gizlenen Galaksi merkezinin daha iyi bir görüntüsü elde edilir. Galaksideki çoğu yıldızın radyo bölgede ışınımı yetersizdir; fakat bu bölgeden aldığımız radyo enerjisi üst üste binmiş yapılar şeklinde dağılmış yıldızlararası gazı ortaya çıkartır. Galaksi merkezi doğrultusunda en göze çarpan yapılardan biri de Galaksi düzlemini dik olarak doğu-batı doğrultusunda kesen ince iplikimsi yapılardır. Manyetik alan çizgileri etrafında ivmelenen, rölativistik hızlara sahip, yüklü parçacıkların yayınladığı sinkrotron ışınım radyo bölgede yıldızlararası plazmanın ince iplikimsi yapıda görülmesine neden olur. Bu yapılar Galaksi merkezine giren düzgün manyetik alanın iyi bir göstergesidir.
Kaynak : Popüler Bilim (Kasım 2011 / Sayı : 211)