Sırbistan
MsXLabs.Org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi

(Sırp. Srbija) 1992'de Sırbistan ve Karadağ tarafından, ülkenin doğusunda kurulan, nüfusun çoğunluğunu Macarların oluşturduğu Voyvodina'yı ve güneyde nüfusu Arnavutlardan oluşan Kosova'yı da içine alan Yugoslav federe cumhuriyeti.

Yüzölçümü 88.361 km2; nüfusu 9.722.000'dir. Başkent Belgrad, başlıca şehirleri Novi Sad, Niş, Subotica, Kragujevac Priştine, Pançevo. Sırbistan toprakları, güneyde Morava havzasına kadar uzanırken, batıda yaşlı Eski Sırbistan kütleleri (Kopaonik, 2.017 m.) doğuda Balkan ve Rodop (Plackovica, 1.754 m) dağlarıyla çevrilidir. Kuzeyde Tisza ile Sava'nın birleştiği Tuna havzasının (Backa ve Banat) ova ve tepelerinin yer aldığı bölgede egemen olan kıta iklimi büyük sıcaklık farkları gösterir. Dağlardaki sınırlı tarım olanakları (daha çok sığır besiciliği), Sumadija, Backa ve Voyvodina vadilerindeki zengin tarım alanlarıyla zıtlık oluşturur. Bu bölgede tahıl, şekerpancarı, pamuk, tütün, bağlar, meyve bahçeleri ve domuz, sığır, kümes hayvanları ve ipekböcekçiliği önemlidir. Yeraltı kaynaklarının (linyit), Voyvodina'da petrol, boksit; Bor'da bakır; Trepca ile Zvecan'da kurşun ve çinko, antimuan) işletilmesi ve hidroelektrik enerjiye bağlı olarak sanayi gelişmiştir: demir-çelik, demirdışı metaller metalürjisi, mekanik araçlar ve otomobil fabrikaları; tarım araçları; tekstil; petrol rafinerileri, kimya ve ilâç; cam; ayakkabı ve un fabrikaları; damıtımhaneler. Sırbistan topraklarının yer aldığı bölge, İlk Çağ'da Illyria ve Trakya halkları tarafından işgal edilmişti. Sonraki dönemlerde Roma'nın Moesia eyaletine bağlandı (III. yy sonu).Doğu Galiçya'dan gelen bir İslâv halkı olan Sırplar, 630'a doğru bölgeyi istilâ ettiler. 840'ta Raska veya Eski Sırbistan denen bir Sırp devleti kurdular. Devlet, IX. yy sonunda Ortodoksluğu ve Kiril alfabesini benimsedi; ancak, sırasıyla Bulgar ve IX. yy'dan itibaren de Bizans boyunduruğundan kurtulamadı. Sırp Knezi Mihail, Papa VII. Gregorius'tan kral sanını aldıktan sonra (1077), Karadağ bölgesinde Zeta Sırp Krallığı'nı kalkındırdı. Raska, 1180'de Bizans'tan bağımsızlığını elde ettikten sonra, Zeta'yı egemenliği altına aldı. Nemanjic hanedanının kurucusu I. Stefan 1217'de Papa III. Honorius adına, 1221'de ise Ortodoks yasalarına göre krallık tacını giydikten sonra, Sırp Kilisesi özerklik kazandı. Sırbistan, hayvancılık ve madenler sayesinde zenginleşti. IX. Stefan döneminde (1331-1355) Makedonya, Epeicos ve Tesalya'yı aldı. "Büyük Sırbistan" olarak adlandırılan bu dönem Sırbistan'ı, XIV. yy sonunda parçalandı. Osmanlılar, 1389 Kosova zaferinden sonra ülkeyi adım adım fethettiler. Belgrad 1521'de Osmanlı devletinin eline geçti. Sırp bağımsızlık savaşı, ancak XIX. yy'da, 1804'te önce Kara Yorgi, daha sonra da hasmı Miloş Obrenoviç ile başladı. Obrenoviç, 1815'te Osmanlı devletinden Sırbistan'ın özerkliğini, 1830'da da vâris prens unvanını aldı. Obrenoviçler'in zorba yönetimine, 1842'de Aleksandr Karayorgiyeviç tarafından son verildikten sonra 1859'da yeniden kuruldu. Rusya, 1877'deki ulusçu ayaklanmanın felaketle noktalanmasına engel oldu; Berlin Kongresi'nde (1878) de Sırbistan'ın bağımsızlığını tanınmasını sağladı.Milan, 1882'de kral ilân edildi. Kral I. Aleksandr 1903'te öldürüldükten sonra yerine parlamenter tipte bir anayasal meşrutiyet kuran Petar Karayorgiyeviç geçti. Karayorgiyeviç, Rusya ile ittifak yaptı; iki Balkan savaşına katıldı (1912-1913) ve Makedonya'nın bir bölümünü elde etti. Avusturya, Saraybosna suikastını fırsat bilip bu küçük krallığa saldırdı (1914). 20 Temmuz 1918'de Korfu Deklarasyonu'na uygun olarak Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler'in 1 Aralık'ta kurdukları birleşik krallık 1929'da Yugoslavya Krallığı adını aldı. 1945'te Yugoslavya'nın bünyesinde federe bir cumhuriyet oldu. 1990'da özerkliğin kaldırıldığı Kosova ve Voyvodina'da sert bir biçimde dile getirilen Sırp milliyetçiliği, 1991'den itibaren, Sırbistan'ın Slovenya ve Hırvatistan gibi en gelişmişleri de içinde olmak üzere öteki cumhuriyetler üzerinde baskı uyguladığı bir Yugoslavya Federasyonu'nu sürdürmeye çalıştı. Hırvatistan ve savaş durumundaki Bosna Sırplarını destekleyen Sırbistan, 27 Nisan 1992'de Karadağ ile birlikte yeni bir federal cumhuriyet kurdu. Sloban Miloseviç'in sosyalist partisi (eski komünistler) o zamandan itibaren siyasal yaşama hâkim oldu. Bosna ve Hırvatistan'da olduğu gibi Kosova Sancak ve Voyvodina'da da Sırp olmayanları kovmaya yönelik bir "etnik arındırma" politikası ortaya kondu. Sırbistan'ı Bosna-Hersek savaşının sorumlusu olarak gören BM bir ambargo kararı aldı (1992-1995). 1994'te yeniden cumhurbaşkanlığına seçilen S. Miloseviç, Bosna'da bir devlet çatısı altında üç cemaatin yaşadığını tanımanın ilk aşamasını oluşturan Dayton Anlaşması'nı imzaladı (1995). Anlaşmanın ardından ambargo kalktı. 1997'de Miloseviç'in Yugoslavya'nın başına geçmesi üzerine, Sırbistan Cumhuriyeti'nin başına Milan Milutinoviç getirildi.