ÇOCUK MAHKEMELERİNİN KURULUŞU, GÖREV VE YARGILAMA USULLERİ HAKKINDA KANUN (MÜLGA)
Kanun Numarası: 2253
Kabul Tarihi: 07/11/1979
Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 21/11/1979
Yayımlandığı Resmi Gazete Sayısı: 16816
**15/07/2005 tarih ve 25876 S.R.G. de yayımlanan 03/07/2005 tarih ve 5395 sayılı kanunun 48. maddesiyle yürürlükten kaldırılmıştır.**
BİRİNCİ BÖLÜM: KURULUŞ
MAHKEMELERİN KURULUŞU:
Madde 1 - Her ilde ve ...*1* merkez nüfusu yüzbinin üzerindeki her ilçede bir çocuk mahkemesi kurulur. Çocuk mahkemeleri bir başkan ve iki üyeden teşekkül eder.
İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde birden fazla çocuk mahkemesi kurulabilir.
Çocuk mahkemelerinde görev yapacak başkan ve üyeler, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından doğrudan doğruya bu mahkemelere atanabilecekleri gibi, iş ve kadro imkanları nazara alınarak, görevli oldukları mahaldeki çocuk mahkemeleri nezdinde yetki ile de görevlendirilebilirler.
BAŞKAN VE ÜYELERİN NİTELİKLERİ:
Madde 2 -Çocuk mahkemelerinin adli yargı hakimleri arasından seçilen başkan ve üyelerin tercihan; 30 yaşını bitirmiş bulunmaları, çocuk sahibi ve kadro imkanlarının elverdiği oranda ayrı cinsiyette olmaları gereklidir.
BAŞKAN VE ÜYELERİN GÖREV YAPMAMALARI HALİ:
Madde 3 - Çocuk mahkemesi başkan ve üyelerinin hukuki veya fiili sebeplerle görev yapmamaları halinde, bu mahkemede görev yapacak başkan ve üyeler, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca önceden belli edilir.
SAVCILIK TEŞKİLATI:
Madde 4 - Bu kanuna göre savcılık görevi, çocuk mahkemelerinin bulunduğu yerdeki Cumhuriyet Savcısı veya görevlendireceği yardımcıları tarafından yerine getirilir.
TEMYİZ MERCİİ:
Madde 5 - İKİNCİ BÖLÜM: ÇOCUK MAHKEMELERİNİN GÖREV VE YETKİLERİ
ÇOCUK MAHKEMELERİNİN GÖREVİ:
Madde 6 - Onsekiz yaşını bitirmeyen küçükler tarafından işlenen ve genel mahkemelerin görevine giren suçlarla ilgili davalara çocuk mahkemelerinde bakılır.
Çocuk mahkemeleri, bu Kanunda yazılı tedbirleri alır ve Kanunla verilen diğer görevleri yapar.
ÇOCUK MAHKEMELERİNİN YARGI ÇEVRESİ:
Madde 7-
Çocuk mahkemelerinin yargı çevresi kurulduğu il ve ilçenin mülki sınırlarıyla belirlenir. Ancak yargı çevresi ihtiyaca göre, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca değiştirilebilir.
TEDBİRLERDE YETKİ:
Madde 8 -
10 uncu maddede yazılı tedbirler suçun işlendiği yerde, yetkili çocuk mahkemesince alınabileceği gibi, küçüğün menfaatleri bakımından ailesinin veya birlikte yaşadığı kimselerin bulunduğu yerde, yetkili çocuk mahkemelerince de alınabilir.
SUÇLARIN BİRLİKTE İŞLENMESİ HALİ:
Madde 9 -Bu Kanunun kapsamına giren küçüklerin büyüklerle birlikte suç işlemeleri halinde hazırlık soruşturması sonunda evrak tefrik olunur.
Bu halde de çocuk mahkemeleri küçükler hakkında gerekli tedbirleri uygulamakla beraber, lüzum gördüğü takdirde küçükler hakkındaki yargılamayı genel mahkemedeki davanın sonucuna kadar bekletebilir.
Davaların birlikte yürütülmesinin zorunlu görülmesi halinde; genel mahkemeler, yargılamanın her safhasında çocuk mahkemelerinin uygun bulması şartıyla birleştirme kararı verebilir. Bu takdirde birleştirilen davalar genel mahkemelerde görülür.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: TEDBİRLER, CEZALAR VE BUNLARIN UYGULANMASI
KÜÇÜKLERE UYGULANACAK TEDBİRLER:
Madde 10 - Küçükler hakkında aşağıda yazılı tedbirler uygulanır.
1. Veliye, vasiye veya bakıp gözetmeyi üzerine alan akrabadan birine teslim,
2. Bakıp gözetmeyi üzerine alan güvenilir bir aile yanına yerleştirme,
3. Bu maksatla kurulmuş çocuk bakım ve yetiştirme yurtlarına veya benzeri resmi yahut özel kurumlara yerleştirme,
4. Genel ve katma bütçeli daireler, mahalli idareler, bankalar, İktisadi Devlet Teşekkülleri ve bunların ortaklıkları tarafından kurulmuş fabrika, müessese veya ziraat işletmeleri veya benzeri teşekküllerle işyerlerine yahut meslek sahibi bir usta yanına yerleştirme,
5. Resmi veya özel bir hastaneye veya tedavi evine yahut eğitimi güç çocuklara mahsus kurumlara yerleştirme,
11 YAŞINI BİTİRMEMİŞ KÜÇÜKLER HAKKINDA TEDBİR UYGULAMASI:
Madde 11 - Fiili işlediği zaman 12 yaş ını bitirmemiş olanlar hakkında kovuşturma yapılamaz ve ceza verilemez.
Ancak, fiil kanunen bir seneden ziyade hapis cezasını veya daha ağır bir cezayı müstelzim ise haklarında 10 uncu maddede yazılı tedbirlerden biri uygulanır.
12 yaş ını bitirmemiş küçükler hakkında, veli veya vasi yahut bakmakla yükümlü kimseler tarafından yeterli tedbir alınması halinde, mahkemece diğer tedbirler uygulanmayabilir.
15 YAŞINI DOLDURMAYAN KÜÇÜKLER HAKKINDAKİ TEDBİR VE CEZALAR:
Madde 12 - Fiili işlediği zaman 12 yaş ını bitirmiş olup da, 15 yaşını doldurmamış olan küçükler hakkında 20 nci maddeye göre yapılan inceleme, ceza tertibini gerektirmiyorsa mahkemece 10 uncu maddede yazılı tedbirlerden biri uygulanabilir.
Aksi halde haklarında aşağıda yazılı ceza tayin olunur.
1. Ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezası yerine 15 sene ve müebbet ağır hapis cezası yerine 10 seneden aşağı olmamak üzere hapis cezası verilir.
2. Diğer cezalar yarıya indirilir. Ağır hapis cezaları hapse çevrilir. Ancak, bu fıkranın tatbiki suretiyle hükmolunacak cezalar her fiil için 7 seneden fazla olamaz.
3. Kamu hizmetlerinden yasaklılık ve genel güvenlik gözetimi altına alınmak cezaları uygulanmaz.
Bu hükümlülükler tekerrüre esas olamaz. İçtima halinde Türk Ceza Kanununun genel hükümleri uygulanır.
Fiili işlediği zaman 15 yaşını bitirmeyen sağır - dilsizler hakkında kovuşturma yapılamaz, bunlar hakkında 10 uncu maddede yazılı tedbirlerden biri uygulanır.
TEDAVİ KURUMLARINA YERLEŞTİRME:
Madde 13 - 20 nci maddeye göre yapılan araştırma sonunda fiili işlediği zaman şuurunun veya harekatının serbestisini tamamen kaldıracak surette akıl hastalığına müptela olduğu anlaşılan küçüğün, mahkemece resmi veya özel bir hastaneye yerleştirilmesine karar verilir.
Resmi veya özel bir hastaneye yerleştirilen küçük yerleştirildiği müessesenin sağlık kurulunca iyileştiğine dair verilecek rapor üzerine çocuk mahkemesince serbest bırakılır.
Bu husustaki rapor ve kararda hastalığın ve suçun mahiyeti gözönünde tutularak kamu güvenliği bakımından, küçüğün tıbbi kontrol ve muayeneye tabi tutulup tutulmayacağı, tutulacaksa müddet ve fasılası da gösterilir.
Tıbbi kontrol ve muayene çocuk mahkemesinin bulunduğu yer Cumhuriyet Savcılığınca karar ve raporda gösterilen müddet ve fasılalarla küçüklerin bulunduğu mahalde, yoksa en yakın selahiyetli mütehassısı olan bir hastane sağlık kuruluna sevkedilmeleri suretiyle temin olunur.
Bu tıbbi muayene sonuçları gerektiriyorsa; Küçük, Çocuk Mahkemesi kararıyla yine resmi veya özel bir hastaneye yerleştirilir.
KORUNMAYA MUHTAÇ KÜÇÜKLER HAKKINDA TEDBİR UYGULAMASI :
Madde 14 - Veli, vasi, bakmakla mükellef olan kimse veya Cumhuriyet savcılığının talebi üzerine, beden, ruh ve ahlak gelişmeleri veya şahsi güvenlikleri tehlikede olan yahut ebeveynine karşı vahim bir itaatsizlikte bulunan küçükler hakkında, küçüğün bulunduğu yerde, yetkili çocuk mahkemesince 10 uncu maddede yazılı tedbirlerin biri uygulanır.
Diğer kanunlara göre de, küçükler hakkında koruma tedbiri alınması çocuk mahkemelerine aittir.
TEDBİRLERİN MÜDDETİ:
Madde 15 - Küçükler hakkında uygulanacak tedbirler, en geç 18 yaşını bitirmeleri ile sona erer.
TEDBİR UYGULANMAMASI:
Madde 16 - Hüküm zamanı 18 yaşını bitirmiş bulunanlar hakkında tedbir uygulanmaz.
TEDBİRLERİN DEĞİŞTİRİLMESİ VEYA KALDIRILMASI:
Madde 17 - Gözetici, veli, vasi, bakıp gözetmeyi üzerine alan kimse veya Cumhuriyet Savcılığı ile 10 uncu maddede yazılı teşekkül veya kurumların yetkilileri tarafından yapılan müracaat üzerine veya re'sen çocuk mahkemesi küçük hakkında uygulanan tedbir yerine bir diğerini uygulamaya veya büsbütün kaldırmaya yetkilidir.
Uygulanan bir tedbirin değiştirilmesine, bu tedbire hükmeden mahkeme yetkilidir. Acele hallerde küçüğün bulunduğu yerde, yetkili çocuk mahkemesince de geçici tedbir alınabilir. Bu takdirde durum ilk tedbiri alan mahkemeye bildirilir. İcabeden tedbire veya tedbirin değiştirilmesine bu mahkemece hükmolunur.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA USULLERİ
SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA USULÜ:
Madde 18 - Bu kanunda hüküm bulunmayan hallerde Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu hükümleri uygulanır.
SORUŞTURMA:
Madde 19 - Küçüklerin işledikleri suçlarda hazırlık soruşturması C. Savcısı veya görevlendireceği yardımcıları tarafından bizzat yapılır.
Kovuşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilmesi küçük hakkında tebir uygulanmasına mani değildir.
10 uncu maddede sayılan tedbirler saklı kalmak kaydı ile, aşağı haddi 3 yılı aşmayan hürriyeti bağlayıcı cezayı müstelzim fiillerden dolayı, kovuşturma ve yargılama safhasında küçükler hakkında tutuklama kararı verilemez.
CEZA VEYA TEDBİR UYGULANMASINDAN ÖNCE YAPILACAK İNCELEME:
Madde 20 - Bu Kanunda gösterilen ceza ve tedbirlerin uygulanmasından önce küçüğün işlediği suçun anlam ve sonuçlarını kavrayabilme yönünden bedeni, akli ve ruhi durumu mütehassıs kimselere tespit ettirilir.
Ceza ve tedbirin uygulanmasından önce gerekirse küçüğün aile, terbiye, okul durumu, gidişatı, içinde yetiştiği ve bulunduğu şartlar veya bunlar gibi gerekli görülen sair hususlar çocuk mahkemeleri nezdinde görevlendirilmiş olan sosyal hizmet uzmanları veya yardımcıları veya pedagog veya psikolog veya psikiyatr gibi uzmanlar marifetiyle araştırılır. Çocuk mahkemelerinde görevlendirilmiş olan bu personelin iş durumlarının müsait olmaması veya görevin bunlar tarafından yapılmasında bir engel bulunması ya da atama yapılmamış olması hallerinde çocuk mahkemeleri bu araştırmanın yapılması için resmi veya özel kurum ve kuruluşlarda çalışan bu tür uzmanları, bunların da bulunmaması halinde bu araştırmayı yapabilecek nitelikte olan kimseleri görevlendirir.
Yukarıdaki fıkralar gereğince yapılan araştırma ve inceleme sonucu gerekirse küçüğün bir müşahade merkezinde müşahade altına alınmasına da karar verilebilir.
GEÇİCİ TEDBİRLER:
Madde 21 - Cumhuriyet savcısı veya görevlendireceği yardımcı soruşturmayı yaparken gerekli gördüğü takdirde küçük hakkında 10 uncu maddede gösterilen tedbirlerden birinin geçici olarak uygulanmasını çocuk mahkemesinden talep edebilir.
ADLİ GÖREV:
Madde 22 - 20 nci maddeye göre yapılan araştırma ve inceleme sebebiyle kanun tarafından kendilerine verilen veya kanun dairesinde kendilerinden istenilen çocuk mahkemelerine müteallik vazife ve işlerde suistimal veyahut ihmal ve terahi gösteren Devlet Memurları ile çocuk mahkemesinin yazılı istek ve emirlerini yapmakta suistimal veya ihmalleri görülen zabıta amir ve memurları hakkında Cumhuriyet Savcılığınca doğrudan doğruya kovuşturma yapılır.
Vali ve kaymakamlar hakkında Memurin Muhakematı Hakkındaki Kanun hükümleri saklıdır.
ŞAHSİ DAVADA USUL:
Madde 23 - Küçüklerin işledikleri suçlardan dolayı aleyhlerine şahsi dava açılamaz.
ŞİKAYETİN GERİ ALINMASI:
Madde 24 - Kovuşturma yapılabilmesi dava veya şikayete bağlı suçlarda, suçtan zarar gören kimselerin vazgeçmesi kamu davasını düşürmez. Ancak, yargılama sonunda suçun sabit olması halinde ceza uygulanmaz. Bu hal 10 uncu maddede yazılı tedbirlerden birinin uygulanmasına mani değildir.
DURUŞMANIN GİZLİLİĞİ VE YERİ:
Madde 25 - Küçüklerin duruşması mutlaka gizli olur. Hüküm dahi gizli tefhim olunur.
Mahkemenin izniyle yargılamanın her safhasında küçüğün müdafii, velisi, vasisi, sosyal hizmet alanlarında faaliyet gösteren resmi ve gönüllü kuruluşların temsilcileri, çocuk mahkemeleri nezdinde görevlendirilmiş bulunan sosyal hizmet uzmanları veya yardımcıları ile pedagog, psikolog, psikiyatr veya araştırma ya da gözetimle görevli sair kimseler hazır bulunabilirler.
Duruşmada hazır bulunan küçük, menfaati gerektirdiği takdirde duruşma salonundan çıkarılabileceği gibi, sorgusu yapılmış olan küçüğün duruşmada hazır bulundurulmasına da lüzum görülmeyebilir. Bu takdirde küçüğün müdafii duruşmada hazır bulunabilir.
Küçüklerin işledikleri suçlara ilişkin davaların duruşması genel mahkemelerin bulunduğu bina içinde veya dışında bu amaçla tahsis edilen yerlerde yapılır.
UYGULANMAYACAK USUL:
Madde 26 - Küçükler tarafından işlenen suçların soruşturma ve kovuşturmasında 3005 sayılı meşhut suçlar muhakeme usulü hakkındaki Kanun hükümleri uygulanmaz.
İTİRAZ MERCİİ:
Madde 27 -
Çocuk mahkemelerinin kararlarına karşı itirazı inceleyecek merci, kararı veren çocuk mahkemesine en yakın çocuk mahkemesidir.
TEMYİZ:
Madde 28 - Çocuk mahkemelerince verilen kararlar aleyhine ancak esas hükümle birlikte temyiz yoluna başvurulabilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM: GÖZETİM VE GÖZETİM DELEGELERİ
GÖZETİM:
Madde 29 - İşlediği suçtan dolayı hakkında 10 uncu maddede yazılı tedbir uygulanmış veya hükmedilmiş cezası ertelenmiş olan küçüğün 3 yıla kadar gözetim altında bulundurulmasına karar verilebilir. Bu takdirde küçüğe, veliye, vasiye veya bakıp gözetmeyi üzerine alan kimseye gözetim tedbirinin gayesi ve gerektirdiği yükümlülükler haber verilir.
Gözetim süresi kararda gösterilir.
Şartlı erteleme halinde gözetim en az deneme devresi sonuna kadar devam eder.
GÖREVLİLER:
Madde 30 - Bu Kanunun 20 nci maddesinin ikinci bendinde yazılı sosyal araştırma ve 29 uncu maddesinde yazılı gözetimi yapmak üzere Adalet Bakanlığınca her çocuk mahkemesine yeteri kadar öncelik sırasına göre sosyal hizmet uzmanı veya yardımcısı, pedagog, psikolog, psikiyatr atanır.
Çocuk mahkemelerine atanan sosyal hizmet uzmanları veya yardımcıları ile pedagog, psikolog ve psikiyatrlara almakta oldukları aylıkların brüt tutarının yüzde ellisi oranında ödenek verilir.
Bu görevlilerin bulunmaması veya iş durumlarının müsait olmaması veya görevin bunlar tarafından yapılmasında bir engel bulunması halinde bu gözetimi yapabilecek nitelikte olan kimseler görevlendirilir.
Sosyal hizmet konularında faaliyet gösteren resmi veya gönüllü kurumlar gözeticilik yapabilecek kimselerin bir listesini her yılbaşında mahkemeye verirler. Hayırsever diğer kimseler de mahkemeye başvurabilir. Mahkeme bunların ahlaki ve içtimai durumlarını inceledikten sonra seçtiği kimselerin isimlerini listeye kaydeder.
Çocuk mahkemesi her zaman yukarda yazılı kurum ve derneklerden aday göstermelerini isteyebilir.
GÖZETİM DELEGELERİNİN GÖREVLERİ:
Madde 31 - Gözetim delegeleri, gözetimlerine verilen küçüklerin temayüllerini ve gidişatını devamlı olarak gözetirler; gerekli gördükleri takdirde veli, vasi veya sair kimse veya kurumlardan her türlü bilgileri toplar ve keyfiyeti bir raporla çocuk mahkemesine bildirirler.
Gözetime tabi küçüğün, temayülleri ve gidişatı hakkında gerektiğinde ve herhalde, iki ayda bir rapor verilir.
Gözetim delegeleri, gözetime engel teşkil eden durumlar ortaya çıktığı takdirde derhal çocuk mahkemesine bildirmek suretiyle önlenmesini isterler.
Gözetimin ne şekilde yapılacağı ve bu işlerde çalıştırılan kimselerin yetiştirilmeleri ve görevleri ile ilgili sair ayrıntılar Adalet Bakanlığınca düzenlenecek bir yönetmelikle belirlenir.
ÜCRET:
Madde 32 -
