TOPLARDAMAR a. Atardamarın tersine, kanı organlardan kalbe götüren damar. (Bk. ansıkl. böl.)

—Anat. Toplardamar kanı, büyük dolaşımdaki toplardamarların kalbe getirdiği kan.

—Anat. ve Dokubil. Büyük lenf toplardamarı, sağda iç jugular toplardamar ve köprücükaltı toplardamarı kavşağına varan ve bazen bulunmayabilen lenf damarı. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Anat. ve Dokubil. Toplardamarlar üç tabakadan oluşur: endotelyum tabakası, kas tabakası ve bağdoku tabakası; anatomik açıdan, üzerinde aralıklı olarak yer alan ve kanın geri akmasını önleyen kapakçıklar bulunur. Kanın toplardamarlarda ilerlemesi kılcak damarlardan sürekli olarak kan gelmesiyle ve kanı kalbe doğru akmaya zorlayan kas kasılmalarının yarattığı basınçla gerçekleşir. Toplardamarlardaki kanın hepsi üst ana toplardamar ile alt ana toplardamara dökülür; ayrıca, karındaki organlardan kirli- kanı alan bir kapı toplardamarı ve akciğerlerden oksijenlenmiş temiz kanı alan bir akciğer toplardamarı vardır.

• Lenf toplardaman. Bu büyük lenf damarı 1 ila 2 cm uzunluğundadır, başın, boynun, göğsün, akciğerlerin, diyaframın sağ yarısından ve sağ koldan gelen lenfi alır ve boynun dibinde, iç jugular toplardamar ile köprücükaltı toplardaman arasında son bulur.
Kan ya da lenf toplardamarlarının, sağlam olduklarında kanın kılcal damarlara doğru geri kaçışını önleyen kapakçıkları vardır, bunlar yerçekimi etkisinin fazla olduğu vücut bölgelerinde süreğen bir basınç artışı altında kalır ve genişlerler (bacaklardaki varisler).

—Patol. En tehlikeli toplardamar hastalığı, akciğer ambolisine neden olabilen flebitlerdir. Varis çok sık rastlanan ve çok can sıkıcı, hatta işlevsel açıdan sakatlayıcı bile olabilen bir hastalıktır. Gaz ambolileri, toplardamar dolaşımına bir rastlantı sonucu (toplardamar yaralanması, vücutdışı dolaşım) bir hava kabarcığının kaçması ve bunun akciğerlere gitmesine bağlıdır.
Toplardamar yaralanmaları, bu nadir görülen gaz ambolileri dışında nadiren tehlikelidir: alçak basınçlı bu alandaki kanamalar kural olarak kolayca kontrol altına alınabilir.
Ana toplardamar hastalıkları, akaçladıkları alanların büyüklüğü dolayısıyla, ancak ağırlık bakımından öteki toplardamar bozukluklarından farklıdırlar. Ust ana toplardamar flebiti genellikle mediastinin iltihabı lezyonlarına bağlıdır; alt ana toplardamar iltihabı ise çok nadirdir, ve oluştuğu zaman, vücudun alt kısım toplardamarlarından kaynaklanan bir iltihabın yayılımını gösterir. Ana toplardamar hastalıkları ayrıca göğüs ya da karın içindeki bir hastalığın komşuluk yoluyla yayılmasından da ileri gelebilir.