San Francisco

FRİSCO olarak da bilinir, ABD’de California eyaletinin kuzeyinde kent ve liman.

San Francisco iliyle aynı alanı kaplar. Büyük Okyanus ile San Francisco Körfezi arasındaki yarımadanın kuzey ucunda yer alır. ABD’nin batı kesiminin başlıca kültür ve mali hizmetler merkezi olan San Francisco, aynı zamanda ülkenin en kozmopolit kentlerinden biridir. San Francisco kentinin yüzölçümü 120 km2, metropoliten alanmki ise 6.428 km2’dir.

16. yüzyılda Juan Rodriguez Cabrillo ve Sir Francis Drake gibi kâşiflerin San Francisco Körfezinin çevresinde dolaşmalarına karşın, körfeze ilk kez 1775’te Juan Manuel de Ayala komutasındaki bir İspanyol gemisi girdi. Körfez kıyılarına yerleşen ilk Avrupalılar, 1776’da Jose Joaquin Moraga ve Francisco Palöu’nun önderliğinde Monterey’den gelerek bölgeye yerleşen bir grup göçmen oldu. Aynı yıl bölgede askeri bir üs ile San Francisco de Asis Misyonerliği kuruldu. Yaklaşık yarım yüzyıl sonra, misyonerlik merkezinin yaklaşık 4 km doğusundaki Yerba Buena’da bir köy ortaya çıktı. ABD 1835’te San Francisco Körfezini Meksika’dan satın almak için bir girişimde bulunduysa da sonuç alamadı.

ABD’li göçmenlerle Meksika birlikleri arasındaki çarpışmaların sonunda, bölge Haziran 1846’da ABD’nin denetimi altına girdi ve Haziran 1847’de Yerba Buena’nın adı San Francisco olarak değiştirildi. 1848’de bölgede altın bulunmasından sonra nüfusu hızla artmaya başlayan kent, 1860’larda ve 1870’lerde modem bir kent durumuna geldi. 1906’daki deprem ve yangın kente büyük zarar verdi ve San Francisco 1906-10 arasında yeniden inşa edildi. 1989’daki deprem Marina Bölgesi’nde hasara neden oldu.

San Francisco, bir dizi tepenin üzerinde kurulmuştur. Bu tepelerin en yüksekleri, Davidson ve Sutro tepeleri ile İkiz Doruklar, en ünlüleri ise 1870’lerde kentin seçkin kişilerinin görkemli malikâneler yaptırdığı Nob Tepesi ile Telegraph Tepesidir. Altına hücum döneminde kurulan eski kentin yerinde bugün iş merkezi ile Çin mahallesi ve Kuzey Kumsalı bulunur. Iş merkezi, 52 katlı Bank of America ve 48 katlı Transamerica Corporation binaları gibi gökdelenleriyle dikkati çeker. Batıda, Golden Gate Köprüsü’nün yakınlarında, ABD ordusuna ait bir yerleşme olan Presidio yer alır. Presidio’nun güneyinde bir çöl alanının ağaçlandırılmasıyla oluşturulan Golden Gate Parkı bulunur.

San Francisco’nun nüfusunun heterojen yapısı kentin görünümüne de yansımıştır. Asyalılar' İtalyanlar, Siyahlar ve İspanyol kökenliler gibi farklı etnik toplulukların yaşadığı mahallelerin her birinin kendine özgü bir atmosferi vardır. Asya dışındaki en kalabalık Çinli topluluğunun yaşadığı Çin mahallesi renkli dükkânları ve lokantalarıyla dikkati çeker. Nüfusun çoğunluğunu belirli bir etnik topluluğun oluşturduğu öteki mahalleler arasında, Japon mahallesi, Rus Tepesi, Siyahların çoğunlukla olduğu Fillmore Caddesi ve Orta Amerika ve Meksika’dan gelen göçmenlerin yaşadığı Mission sayılabilir.
San Francisco’da kışlar yağışlı ve ılık, bahar ayları güneşli, yazlar ise sisli ve serin geçer. Ortalama sıcaklık 17°C, ortalama yıllık yağış miktarı ise 533 mm’dir; bu miktarın yaklaşık tamamı kasım ve nisan ayları arasında düşer.

Kent ekonomisi hizmet sektörüne dayanır. Bankacılık hizmetleri açısından, New York’tan sonra ikinci sırada yer alan kentte, Bank of America, Wells Fargo & Company ve Crocker National Bank gibi bankaların merkezleri vardır. Pacific Stock Exchange’in de merkezi San Francisco’dadır. Sanayinin ikincil bir uğraş olduğu kentteki başlıca sanayi dalları kumaş ve giyim eşyası üretimi ile gıda işleme ve gemi yapımıdır. San Francisco Gümrük Bölgesi yoluyla yapılan ithalat ve ihracat işlemleri San Francisco Körfezi kıyısındaki San Francisco, Oakland, Alameda, Sacramento ve Stockton birleşik limanlarından yürütülür.
Kentteki başlıca yükseköğretim kurumları San Francisco Üniversitesi, San Francisco Eyalet Üniversitesi, Golden Gate Üniversitesi, City College of San Francisco ve San Francisco Sanat Enstitüsü’dür.

San Francisco metropoliten alanına gelişmiş bir karayolu ağı hizmet verir. Yapımı 1972’de tamamlanan 120 km uzunluğundaki Körfez Bölgesi Hızlı Ulaşımı (BART) sistemi San Francisco’dan körfezin doğu kıyısındaki Oakland ve Berkeley’e uzanır. San Francisco-Oakland Körfezi Köprüsü kenti körfezin doğu kıyısına, Golden Gate Köprüsü ise Marin iline bağlar. Kentin yaklaşık 11 km güneyinde uluslararası bir havalimanı vardır. Nüfus (1990) kent, 723.959; San Francisco metropoliten alanı, 1.603.678; San Francisco-Oakland-San Jose metropoliten alanı, 6.253.311.