TUĞRUL BEY (993, ?-1063 Rey)

MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi

Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı.

Oğuz beylerinden Mikail Bey'in oğludur. Çok küçük yaşta babası öldüğünden kardeşi Çağrı Bey ile birlikte dedesi Selçuk Bey tarafından büyütüldü ve yetiştirildi. Selçuk Bey'in ölümünden sonra Selçuklu ailesine bağlı Oğuzlar bir dağılma dönemine girdi. Selçuk Bey'in yerine yabgu (reis) olan Arslan Bey, Oğuzların birliğini sağlamakta başarılı olamadı; Gazne Sultanı Mahmut tarafından yakalanınca da bir kısım Oğuzlar Gaznelilere katıldı; bir kısmı da Tuğrul ve Çağrı beylerin yanında kaldı.

Bu durumda Tuğrul ve Çağrı beyler Horosan'a girdiler; Gaznelilere katılan Oğuzlar tekrar Tuğrul ve Çağrı beylerin yanına döndüler. Böylece iki kardeşin gücü arttı. Bundan sonra Gazneliler ile yapılan savaşları Oğuzlar kazandı. Nesa, Ferave ve Dihistan kentleri alındı. 1037'de Rey, 1038'de Nişapur alındı ve Tuğrul Bey hükümdar ilân edilerek, adına hutbe okundu. 23 Mayıs 1040'ta Dandanakan Savaşı'nda Gaznelileri yenen Selçuklular, İran'e egemen oldular ve Tuğrul Bey Selçuklu Devleti'nin kurulduğunu halifeye ve komşu devletlere bildirdi; kendisi de tahta geçti.

Büyük Selçuklu İmparatorluğu hızla batıya doğru genişlemeye başladı. Tüm İran, Irak ve bir kısım Anadolu toprakları alındı. Tuğrul Bey 1055 yılında Bağdat'a girdi ve Büveyhoğulları Devleti'ne son verdi. 1058 yılında Halife Kaimbiemrillah, Tuğrul Bey'i "Garbın ve Şarkın Hükümdarı" ilân etti ve adına hutbe okutarak yetkilerini Tuğrul Bey'e devretti. Kendisi yalnızca dinî başkan görevinde kaldı. Tuğrul Bey 1062'de halifenin kızıyla evlendi; bir yıl sonra da hastalanarak öldü.