TUNCELİ
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Coğrafya
Doğu Anadolu'nun Yukarı Fırat bölümünde il ve bu ilin merkezi olan kent. Kuzeyde Erzincan, doğuda Bingöl ve Elazığ, güneyde Elazığ, batıda Malatya illeriyle sınırlanır. Doğu Anadolu'nun en engebeli illerinden biridir. Bu durumu, bölgenin en yüksek doruklarının bu il içinde kalmasından değil, fakat ova ve plato düzlüklerinin azlığından ileri gelir.
İlin bu topografik özelliği, ulaşım ve tarım hayatında etkili olmuştur. En önemli dağ sırası, ilin kuzeybatısında, Erzincan sınırı üzerindeki Munzurlar ve bunların doğu uzantısını oluşturan Mercan ve Bağırpaşa dağlarıdır. Bu sıralar üzerinde bazı doruklar 3.000 m.yi aşar. İlin hemen bütün kuzeyini kuşatan bu sıralardan, güneye, bugün doğu-batı yönünde geniş bir göl oluşturan Keban Barajı'nın kuzey kıyılarına doğru, derin vadilerle parçalanmış bir yöre yayılır.
İlde en geniş yeri kaplayan bu yöre, Munzurlar'dan gelen Munzur Suyu ile, kaynaklarını ilin doğu sınırı dışında, Bingöl-Karaboğa ve Şeytan Dağları'ndan alan Peri Suyu ve kolları tarafından yarılmıştır. Başlıca ova düzlükleri de Keban Gölü'nün kuzeydoğusundaki bir körfeze karışan bu iki su üzerindedir.
Tunceli'nin iklimi kışları oldukça sert ve uzun sürer, yazları, özellikle çukur ova ve vadi zeminlerinde oldukça sıcak karasal bir iklim niteliği taşır. Yıllık yağış tutarları genellikle yüksek ve 1 m.nin üstündedir. Tunceli yeni bir ildir. Cumhuriyet'ten önce, bugünkü Tunceli ili yerinde Elazığ'a bağlı Dersim sancağı bulunuyordu (merkezi Hozat).
Bu sancak toprakları daha sonra Elazığ ve Erzincan illerine eklenmiş, fakat 1937'de aynı yerde bugünkü Tunceli ili kurularak Kalan adlı küçük bir yerleşme, ilin merkezi olarak seçilmiştir. Munzur Çayı kıyısında bulunan eski Kalan (bugün ilin adını taşır), daha 1940'ta 1.000'den az nüfusluydu. 1997'deki nüfusu 26.284 olmasına rağmen yine de Türkiye'nin en az nüfuslu il merkezlerinden biridir. Oysa ilin alanı az çok geniştir (7.954 km2).
Ekonomi
Ekonomi bakımından Türkiye'nin en geri kalmış illerinden biridir. Bazı el sanatları (kilim gibi); kereste ve sütten masul besin imalathaneleri dışında, endüstri kurulmamış olduğu gibi, tarımsal üretimler de azdır.
Tarım ve Hayvancılık
Ekonominin en ileri kolunu hayvancılık oluşturur. Endüstri bitkilerinden şekerpancarı yetiştirilir. Meyve-sebze üretimi diğer illerle karşılaştırılamayacak denli azdır.
Ulaşım
Tunceli ili ulaşım bakımından oldukça geri kalmıştır. Demiryollarından hemen hemen yararlanamaz. Kuzeyde Pülümür ilçesi, doğuya uzanan demiryoluna yakın tek ilçe merkezidir. Başlıca karayolu, kuzeyde Erzurum-Erzincan şosesini, güneyde Elazığ-Bingöl şosesine bağlayan ve il topraklarını (il merkezi üzerinden) kuzey-güney yönünde kesen anayoldur. İlin hemen tüm ilçe merkezleri bu yola bağlanırlar. Fakat bütün bu yollar yüksek geçitlerden aşar, derin vadileri izler ve çok dönemeçlidir ve kış mevsiminde çok kez ulaşıma kapalı kalırlar. Öte yandan Keban baraj gölü, Tunceli il merkezi ve bazı ilçelerinin güney komşusu Elazığ iliyle yol bağlantısını güçleştirmiştir.
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
