Nadir Şah
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
(1688 Kubkan/Horasan-1747 Fethabad), İran şahı.
Afşar boyunun Kınıklı kabilesindendir. Afşar ilinin beyi olduktan sonra, etrafındaki boyların da katılımıyla, İran Safevi Devleti'ne yönelen Afgan saldırılarını etkisiz kıldı; 1729'da Isfahan'a girdi. Bu başarısından sonra Safevi Şahı II. Tahmasp'ın hizmetine girerek "Tahmasp Kulu Han" unvanını aldı; vezir oldu, ülkeyi isyancılardan temizlemekle görevlendirildi. Horasan, Mazenderan, Yezd, Kirman ve Sistan'a vali atandı.
Osmanlılar ile yapılan antlaşmayı hiçe sayarak Nihavend, Hemedan ve Tebriz'i aldı (1730). Bu sırada Osmanlılar, Patrona Halil İsyanı ile uğraşıyorlardı. Ayaklanma bastırıldıktan sonra Nadir Şah'ın üstüne bir ordu gönderildi ve Nadir Şah'ın elde ettiği yerler Osmanlılar tarafından geri alındı.
Nadir Şah, Tahmasp'ı tahtan indirerek yerine henüz bebek olan, Tahmasp'ın oğlu III. Abbas'ı getirdikten sonra kendisi, "vekilüs-saltanat" unvanıyla yönetimi ele aldı (1732) ve Osmanlılara karşı harekete geçti. Bağdat'ı kuşattı. Ancak Topal Osman Paşa, Dicle kenarında Nadir Şah'ı yenilgiye uğrattı; bu savaşta yaralanan Nadir Şah, ikinci kez Leylan'da yaptığı savaşı kazandı ve Osmanlılar ile bir antlaşma imzaladı. Abbas'ı tahtan indirerek yerine geçti (1736). Birçok sefer yaptı.
Osmanlıların eline geçen toprakları geri aldı; ancak Bağdat ve Musul'u alamadı. Seferlerinde aldığı ganimetleri bütçesine katarak yurttaşlarından vergi almadı. Döneminde İran'ı, Osmanlılardan sonra ikinci büyük devlet yaptı. Afşar ve Kaçar reisleri tarafından hazırlanan bir komployla karargâhında öldürüldü.
Gölgen misali yanındayım!
