TÜRKLER
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Türkçe konuşan ve büyük çoğunluğu Müslüman olan halklar topluluğu. Sinkiang (Batı Çin) ve Sibirya'dan Türkiye, İran ve Rusya'nın Doğu Avrupa'da kalan bölümlerine dek geniş bir alana yayılmışlardır. Orta Asya kökenlidirler. Tarihin erken çağlarında ortaya çıktılar.
Kafatası biçimleri brakisefaldi. Yüzleri geniş ve düz, göz çukuru oldukça dar ve küçük olmakla birlikte göz biçimleri çekik değil, daha çok badem biçimindeydi. Elmacık kemikleri gelişmişti, fakat çıkık değildi. Sakal ve bıyıkları orta sıklıkta, rengi açık kumraldan siyaha kadar değişikti. Tenleri buğday rengindeydi. Zamanla Orta Asya'dan çıkarak çevreye yayılan Türklerin ırk özelliklerinde de birtakım değişiklikler oluştu; hem kafa ve yüz biçimleri, hem de ten ve saç renkleri çeşitlendi. Kuşkusuz bunda, gittikleri yerlerdeki kavimlerle karışmalarının rolü oldu.
Bugün batıda yaşayanların ten rengi genellikle doğuda yaşayanlardan daha açıktır. Türkler 6. yüzyıldan başlayarak Orta Asya'dan değişik bölgelere yayıldılar. 10. yüzyıldan sonra da İslâmiyeti kabul ettiler. Bugün Çuvaşlar ve Yakutlar dışındaki Türk halkları Müslümandır. "Türk" adının kökeniyse çeşitli kaynaklar ve bilginlerce farklı biçimlerde yorumlanmaktadır. Bunların kimileri sözcüğün kökenini Çin diline, kimileri Türk dilindeki "töre-türe" sözcüklerine bağlarlar.
Günümüzde yeryüzünde yaşayan Türkler yaşadıkları yere, tarihî gelişimlerine, lehçe ve şive özelliklerine göre başlıca dört gruba ayrılmaktadır:
1) Batı Türkleri:
Orta Asya'dan batıya göç eden ve zaman içinde Orta Asya'daki Türklerle ilgisi kesilen Oğuz Boyu'ndan gelmektedirler. Bunlar Türk boyları arasında en kalabalık bölümü oluştururlar.
Batı Türkleri 8 alt gruba ayrılır:
a) Türkiye Türkleri: günümüzde en kalabalık grubu oluştururlar. En uzun süredir bağımsız bir devlete sahip olan grup da budur.
b) Azerbaycan Türkleri: Azerbaycan'da ve İran'ın Azerbaycan eyalatinde yaşarlar. Bu grubun yaşadığı topraklar 1828'de Rusya ve İran arasında yapılan Türkmençay Antlaşması ile iki devlet arasında bölünmüştür.
c) Türkmenistan Türkleri'nin büyük bölümü, Türkmenistan'da otururlar. 1924 yılına kadar politik bir birliği olmayan göçebe kabileler hâlinde yaşıyorlardı.
d) İran Türklerinin büyük çoğunluğu Azerbaycan ve Horasan'ın kuzeyindeki İran Türkmenistanı'nda otururlar. Bunun dışında, İran'ın çeşitli bölgelerine dağılmış olan üç grup daha vardır: Kaşgaylar, Hamse Türkmenleri, Bıçakcı Afşarları.
e) Irak ve Kerkük Türkleri: Irak'ın kuzeydoğusunda yaşayan, nüfusu 1 milyonu aşkın bir Türk topluluğudur.
f) Suriye Türkleri: Suriye'nin Türkiye'ye komşu bölgelerinde yaşayan Türkmenlerdir.
g) Kıbrıs ve Oniki Ada Türkleri: Osmanlıların buraları ele geçirmesinden sonra daha çok Konya, İçel ve Antalya yörelerinden gelerek yerleşen Türkmenlerdir.
h) Balkan Türkleri de yine Osmanlıların fethinden sonra Balkanlar'a gelip yerleşen Oğuz Türkleridir.
2) Doğu Avrupa Türkleri:
Rusya'nın Avrupa bölümünde yaşayan Türk topluluklarıdır. Bunlar da alt gruplara ayrılırlar:
a) Kuzey Kafkasya ve Dağıstan Türkleri: Karaçaylar, Balkarlar ve Kumuklardır. Karaçayların ve Balkarların hangi Türk boyundan oldukları kesin olarak saptanamamıştır. Bulundukları bölgede, yüzyıllar boyu Osetler ile karışan bu iki Türk topluluğu, II. Dünya Savaşı sırasında Orta Asya'ya gönderilmişse de daha sonra geri dönmelerine izin verilmiştir.
b) İdil-Ural Türkleri: İdil (Volga) ve Ural ırmaklarının bulunduğu havza ile Ural Dağları'nın güney kesimini kapsayan bölgede otururlar ve Batı Avrupa Türklerinin en büyük bölümünü oluştururlar. Yaklaşık 1/3'ü Volga boyundaki Tatar Cumhuriyeti'nde yaşarlar. Tatarların, Türklerin Kıpçak grubundan geldiği sanılmaktadır. Kırım Yarımadası'nda yaşayan Tatarlar ise 1944'te buradan çıkarılarak Özbekistan'a gönderilmişlerdir. Başkırtlar Urallar'ın güneyinde, Özerk Başkırt Cumhuriyeti'nde yaşarlar. Bazı bilginler Başkırtların Macar kökenli olduklarını ileri sürmektedirler. Bu bölgede (Volga boylarında) yaşayan bir başka Türk topluluğu da Hristiyan Çuvaşlardır.
3) Doğu Türkleri ya da Türkistan Türkleri:
Bunlar da 5 alt gruba ayrılırlar.
a) Özbekistan Türkleri: Seyhun ve Ceyhun ırmakları arasında yer alan Özbekistan'da yaşarlar. Türkiye Türklerinden sonra en kalabalık Türk grubunu oluşturan Özbekler ayrıca Afganistan'da da bulunurlar. Özbek adının, Altınorda Devleti'nin hanlarından birinin adından geldiği ve Özbeklerin Altın ordu Hanlığı'nın Müslümanlığı kabul etmiş olan yönetici sınıfını oluşturduğu ileri sürülmektedir. Özbeklerin bir kolu olan Karakalpaklar ise Aral Gölü'ne yakın bölgede otururlar.
b) Kazakistan Türkleri: Batı Türkistan'ın kuzey bölümünü bütünüyle kaplayan Kazakistan'da yaşarlar. Kıpçak kökenli oldukları sanılmaktadır.
c) Kırgızistan Türkleri: Kırgızistan'da yaşayan ve kökenleri kesin olarak bilinmeyen bir Türk topluluğudur. Ayrıca Batı Çin'de de küçük bir Kırgız grubu bulunmaktadır.
d) Tacikistan ve Afganistan Özbekleri: Türkiye'nin Afganistan'a komşu olan bölgesindeki Tacikistan'da ve Afganistan'ın kuzeyindeki Afganistan Özbekistanı'nda yaşarlar.
e) Doğu Türkistan Türkleri: Çin'in Sinkiang Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşayan Uygurlardır. Özerk bir bölge olarak örgütlendikleri 1955 yılına kadar siyasî birlikten yoksun hâlde yaşıyorlardı. Uygurların küçük bir bölümü de Orta Asya'daki Rusya topraklarında bulunmaktadır.
4) Altay ve Sibirya Türkleri:
Bunlar Sibirya'nın çeşitli bölgelerinde dağınık olarak yaşayan Türk topluluklarıdır. Çoğunluğu Kıpçak ve Kırgız gruplarındandır. Bu bölgede yaşayan Türk topluluklarından biri de Sibirya'nın doğusunda oturan Hristiyan Yakutlardır. Kökenleri hakkında çok az şey bilinmekte, dilleri nedeniyle Türk toplulukları arasında sayılmaktadırlar.
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
