Somali ve Somali Tarihi
MsXLabs.Org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
(Fr.: Somalie, İng.: Somalia), Kuzeydoğu Afrika'da devlet. Aden Körfezi, Hint Okyanusu, Kenya, Etiyopya ve Cibuti Cumhuriyeti ile sınırlıdır. Yüzölçümü 639.000 km2, nüfusu 10.200.000, başkenti Mogadişu'dur (eski adı: Mogadiscio). Diğer önemli kentleri Hargeysa, Kismayu ve Berbera'dır. Somali kuzeydeki Cgo dağlık kitlesi dışında düz ve alçak bir ülkedir. İklim sıcak ve kuraktır. Ekonomik açıdan geri kalmış bir ülke olan Somali, bir tarım ülkesidir. Başlıca ürünleri muz, mısır, darı, şekerkamışı, susam, pamuk, günlük ve zamktır. Ayrıca tuz yatakları işletilir ve balıkçılık yapılır. En önemli ihraç ürünü muzdur. Somali'nin bulunduğu bölge, Mısır'da daha Eski İmparatorluk döneminde "Pound ülkesi" olarak bilinir; Mısırlılar buraya altın, abanoz ağacı ve tütsüotu aramaya giderdi. Somali kıyıları özellikle Arap ve İranlı tüccarlar için bir uğrak iskelesiydi, halkı da bunlar İslâmlaştırdı.
Güney Arabistan'dan gelen Somali halkı, X. yy'a doğru bölgeye yerleştikten sonra İslamiyetin temelleri XIII. yy'da kesin olarak atıldı. XIX. yy başında kıyılar Zenzibar sultanının egemenliğine girdi. İngiltere 1884'te kuzey bölgesine yerleşirken 1889'da İtalya, ülkenin büyük bölümünü topraklarına kattı. İngiltere, 1941'de işgal ettiği İtalyan Somalisi'ni 1950'de İtalyan himayesine bıraktı. İngiliz ve İtalyan Somalisi, 1960'ta bağımsızlık kazanarak tek bir cumhuriyet çatısı altında birleştiler ancak düşlerindeki "Büyük Somali"yi gerçekleştirmelerini sağlayacak Ogaden toprakları ve Cibuti'ye sahip olamadılar. 1969'da general Muhammed Ziyad Barre, bir yüksek askerî konseyin başında iktidara el koyarak Somali'nin sosyalist bir devlet olduğunu ilân etti. Önceleri Sovyetler'le ittifak yapan Somali, SSCB'nin 1978'deki Ogaden Savaşı'ndan üstün çıkan Etiyopya'yı desteklemesi üzerine bağları kopardı. İki ülke arasında barış ancak 1988'de geri gelirken her iki ülkenin topraklarında yaşayan İssa etnik topluluğu gerillaları Somali'nin kuzeyine yayılmış güney bölgesi de bir iç savaşa sürüklenmekteydi. Devlet başkanı Ziyad Barre'ın ülkeden kaçması ve yerine yeni bir başkan seçilmesi çarpışmalara son veremedi, üç büyük siyasî hareket kendi içlerinde de fazlasıyla bölünmüştü: Birleşik Somali Kongre Hareketi başkentte iktidarı ele geçirirken Somali Ulusçu Hareketi özellikle kuzeyde İssaların bölgesinde, Somali Yurtsever Hareketi ise ülkenin güney ucunda üslenmişti. Ülke uzun bir süre silâhlı grupların taşkınlıklarına sahne oldu, halka gıda ve ilâç dağıtmaya çalışan insanî yardım kuruluşlarının saldırılara uğraması ve yardım maddelerinin yağmalanması Aralık 1992'de BM'nin askerî müdahalesiyle sonuçlandı.
