Evrenos Bey
Osmanlı Devleti’nin en önemli uc beylerindendir.
XIV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Rumeli fetihlerinde büyük rol oynayan Evrenos Bey, Osmanlı Devleti’nin Balkanlara geçiş ve yerleşme sürecinde tarih sahnesine çıkmış bir akıncı beyidir. İstisnasız bütün erken dönem Osmanlı kaynaklarında, Evrenos Bey’in askeri başarılarından bahsedildiği görülür. Özellikle XIV. yüzyılın ikinci yarısı boyunca yapılan bütün Rumeli fetihlerinde onun önemli roller üstlendiği açıkça anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Evrenos Bey’den bahsetmeden “Erken Osmanlı Tarihi” veya bir “Balkan Tarihi” yazmanın mümkün olmadığı açıktır. Üstelik Osmanlı tarihinin en önemli şahsiyetlerinde biri olması nedeniyle araştırmacıların ilgisini çekmiş, önemi vurgulanmış, hatta biraz popülarize dahi edilmiş bir tarihi kişilik olarak değerlendirilmiştir. Bunları incelediğimizde esasında Evrenos’un etnik köken tartışmalarının Osmanlı Devleti’nin kuru-luş teorilerinden bağımsız olmadığı anlaşılmaktadır.
Özellikle Evrenos Bey’in oğlu İsa Bey’in H. 861 (1457) tarihli Selanik vakfiyesinde (1902-1903’te tecdîd edilmiştir) babasının ismi “Pranko Lazarat” olarak şimdiye kadar karşılaşmadığımız bir şekilde geçmektedir. Dolayısıyla şimdiye kadar lakabı olarak bilinen Pranko adının İsa Bey’in ismi olduğu düşünülebilir. Aynı belgede Evrenos Bey’in isminin ilk defa “Evraniz/Avraniz” şeklinde karşımıza çıkması da ilginçtir. Türkçe okuma kolaylığı sağlayan ilk sesli harfi çıkardığımız zaman Bizans kaynaklarındakine ve mezar kitabesindekine benzer şekilde karşımıza çıkan Vraniz adı, bu gün hala Slav kökenli halklar arasında yaygın olarak kullanılan Vranis/Vranes ismini karşımıza çıkarmaktadır. Elbette bu kayıttan hareketle Evrenos Bey’in bir Sırp olduğu iddia edilemez. Ancak kaynakları yeniden gözden geçirerek erken dönem Osmanlı tarihinin en önemli isimlerinden biri olan Evrenos Bey’in kökenine dair yapılan yorum ve tartışmalara yeni bir boyut kazandırdığımız inancındayız.
