Sophokles

Sofokles
MsXLabs.Org & Vikipedi, Özgür ansiklopedi

Sofokles (Yunanca : Σοφοκλῆς) (d. MÖ 495 - ö. MÖ 406), Antik Yunan'ın Eshilos ve Evripides ile beraber 3 büyük tragedya yazarlarından biridir.

Hayatı
Sofokles (MÖ 496-MÖ 406) Atina dışında Kolonos'ta doğmuştur. Babası Sophillos zengin bir silah üreticisiydi. 5. yüzyıl Atina'sında yaşamış, Atina site devletinin hem gelişimini hem de çöküşünü görmüş. Birçok resmi ve askeri görevlerde bulunmuş. 441'de birliğe bağlı site devletlerine katkıları yöneten Kolegiumun üyesiydi. 441-440'ta Perikles ile Sisam'da baş gösteren ayaklanmayı bastırmak üzere görev almış. Salamis deniz zaferini kutlamak üzere düzenlenen gençler korosunu yönetmiş. Kendisinden 16-17 yaş küçük olan Euripides'in ölüm haberi üzerine tragedyalarına yas giysileriyle gelerek meslektaşına duyduğu saygıyı göstermiştir.Sofokles'in ilk birinciliği MÖ 468 yılındadır. İlk ödülünü Dionysia şenliğindeki tiyatro oyunu yarışmalarında aldı. Uzun yaşamı boyunca eserler yazmaya devam etmiş. Filoktetes adlı oyununu 88 yaşında kendisi sahneye koymuştur. MÖ 420 yılında Asklepios'un heykelini tapınağa yerleşinceye kadar evinde tutmuştur. Bu davranışıyla ölümünden sonra da Atinalılar tarafından onurlandırılmıştır. MÖ 413'te Peloponnesos Savaşı boyunca Sicilyadaki Atinalı kuvvetin yıkımına karşılık veren komutanlardan biri olmuştur.
Tragedyalarında bir yazarın seyircilerine söylediklerinden çok bir yurttaş olarak diğer yurttaşa söylemek istedikleriydi.Seyircileri düşünmeye yönelten bir uyarıcı ve danışmandı. Suda'ya göre Sofokles 123 oyun yazmış ancak 7 tanesi tam şekliyle günümüze ulaşmıştır. Bunlar Troyalı Kadınlar, Aias, Kral Oidipus, Oidipus Kolonos'ta, Antigone, Elektra, Filoktetes.
Sofokles'in sahneye getirdiği yenilik korodakilerin sayısını 12'den 15'e çıkarmıştır.Sanat yapıtının temel koşutu site ilişkileri olmuştur.
Sofokles'in eserlerinin bize en iyi ulaşanları MS 950'de Bizanstaki elyazmalarıdır. Aiskhylos, Sofokles ve Rodoslu Apollonios'un Argonauticasından meydana gelen bir metin destesi Giovanni Aurispa tarafından 1453'te İstanbul'dan İtalya'daki Floransa Medici kitaplığına getirildi. Bu elyazmalarının yanında Sofokles'e ait olduğu kesin olmayan elyazmaları vardır.

Eserleri ve konuları
Aias ve Antigone'yi,Oidipus Kolonos'ta ile Filoktetes'ten önce sahneye koymuştur.Aias adlı eserinde Arkaizm (edebiyat) izlerine rastlanır.Bu eserde Troya Savaşı'ndaki bir olayı ele alır.Sofokles bu oyununda karakterden çok konuya ağırlık vermiştir.Antigone ile dünya edebiyatında ilk direniş oyununu yazmıştır.Antigone'nin yanında İsmene ve Kreon karakterleri de belirgin olarak gösterilmiştir.Trakhisli Kadınlar'ın temelini oluşturan mitos Herakles'in mitosudur.Kral Oidipus Sophokles'in başyapıtı olarak görülür.Aristoteles'in Poetika adlı eserinde tragedya hakkında bilgi verirken özellikle Kral Oidipus üzerinde durmuştur.
Aristoteles ideal tragedyanın birincil etkisi olarak belirlediği birlikte acı çekme ve dehşete uğramanın ilk kez Sofokles ile tam anlamıyla biçimlendiği görülür. Kral Oidipus MÖ 430'lu yıllarda, Yunan aydınlanma hareketinin sofizm akımına doğru eriştiği dönemde ortaya gelmiştir. Elektra, Filoktetes ve Oidipus Kolonos'ta adlı oyunlarda ana karakterler baştan sona oyunu tek başına belirler. Aias, Antigone ve Deianeira intihar etmiş; Herakles öldürülmüş; Kreon ile Oidipus acı bir sonla tükenirken, Elektra, Filoktetes ve Oidipus yüceltilmiştir.
Elektra mitosunu daha önce Aiskhylos da işlemiştir. Aiskhylos'ta olayların akışı doğrusaldır. Sofokles'te ise olay akışı daha karmaşık bir haldedir. Filoktetes Sofokles'in sanatsal olarak en olgun oyunu ve dönemindeki akılcılık ve bilgicilikle olan kesin bir hesaplaşmadır. Bu oyunda ahlakı vurgulayarak kanıtlamıştır. Oidipus Kolonos'ta adlı eserinde insan aklını, kendini her değerin üstünde ve kendini sınırsız ve güçlü gören yapısıyla hesaplaşmadır. Sofokles'in asıl dile getirmek istediği akıl üstü değerlerin geçerliliğini kanıtlamak için kendi üstün aklını ortaya koymasıdır.

Oyunlar

Aias
Antigone
Kral Oidipus
Trakhisli Kadınlar
Elektra
Filoktetes
Oidipus Kolonos'ta

MsXLabs Üye Girişi