Bileşikler - Su
Yeryüzündeki en bol ve en önemli kimyasal bileşik (H2O). Yaşam suda başlamış ve suyun var olmasıyla süregelmiştir.
Su, doğada hem katı (buz), hem sıvı (su) ve hem de gaz (su buharı) hâlinde bulunur. Yeryüzünün %71'ini kaplar ve bitkilerle hayvanların ağırlığının %50-90'ını oluşturur. İnsan vücudunun üçte iki kadarı sudur. Yeryüzünde suyun hemen hemen %97'si okyanus ve denizlerde, %2'si kutup bölgelerinde buz hâlinde ve %0,02'si de göl ve ırmaklarda bulunur. Geri kalanıysa (yaklaşık %0,5) yeraltında, canlı organizmalarda ve havadadır.
Atmosferin alabileceği su miktarı sıcaklığa bağlıdır. 0°C sıcaklıkta atmosfer, metreküp başına 4,63 gram, 30°C'ta da 30 gram kadar su kaldırabilir. Atmosferdeki su miktarının iklim üzerinde büyük etkisi vardır. İlkel uygarlıklar su gereksinmelerini esas olarak ırmaklardan sağlarlardı. O zamanlar içme suyu ve tarımsal etkinlikler açısından önem taşıyan su, günümüzde sanayi bakımından da büyük önem taşır. Örneğin 1 ton çelik için 17 ton, 1 litre bira için 350 litre ve 1 ton kâğıt için de 76 ton su kullanmak gerekir.
Su, hidrojen ve oksijenden oluşur. Kimyasal ve fiziksel özellikleri beklenmedik özgünlükler gösterir. Gerçekten de tıpkı amonyak (NH3) ve hidrojen sülfür (H2S) gibi bir gaz olması gerekirken, doğada esas olarak sıvı hâlde bulunur. Bunun nedeni, hem molekül içindeki kimyasal bağlar hem de su molekülleri arasındaki güçlü çekim kuvvetleridir. Bunlar hidrojen bağları olarak bilinir. Suyun bir başka önemli özelliği de ısı sığasının yüksekliğidir. Suyun sıcaklığını çok az miktarda yükseltmek için bile epeyce ısı enerjisi gereklidir. Bunun iklim üzerinde de önemli etkisi vardır. Çünkü okyanuslardaki muazzam su kütlesi, dev bir ısı deposudur (rezervuarı). Isı sığasının yüksekliği, aynı zamanda suyun sınai işlemlerde iyi bir soğutucu olarak kullanılmasını da sağlar.
Buharlaşma ısısının yüksek olması nedeniyle kaynarken çok miktarda ısı alıp yoğunlaştığında da bu ısıyı geri verir. Termik santrallarda ve makinelerde su buharının kullanılması bundandır. 3,98°C'ın altına soğutulduğunda hacminin küçüleceği yerde büyümesi de suyun bir başka garip özelliğidir. Ancak böylece oluşan buzun, sudan daha hafif olması nedeniyle ırmak ve göllerin yüzeyden başlayarak donması, suda yaşamın sürekliliğini sağlar. Suyun öteki önemli özellikleri arasında, başka bileşikleri çözebilmesi ve elektriksel özellikler göstermesi sayılabilir. Su, başka sıvılara oranla çok daha fazla sayıda maddeyi çözebilir ve kendisi elektriği iyi iletmemekle birlikte, içinde az miktarda yabancı madde bulunması hâlinde iyi bir iletken hâline gelir. Hidrojen ya da uçucu hidrürler oksijenle yandığında su meydana gelir. Su, aktif metallerin iyonlarını yükseltger, flüor ve kloru indirger. Bazik oksitleri hidroksitlere, asidik oksitleri de oksiasitlere dönüştürür. Ergime noktası 0°C, kaynama noktası 100°C, yoğunluğu 1,0'dir.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
