Kabızlık

Dışkılamanın yani defekasyonun üç gün­den daha seyrek veya normalden da­ha katı olarak yapılması halinde kabızlık­tan yani konstipasyondan söz edilir. Baş­ka bir deyişle ağızdan aldığımız besinle­rin 24-48 saat içinde barsakları terketmemesi ve gecikmesi halinde bağırsak tem­belliği var demektir.

Mutlak kabızlık (orga­nik kabızlık) bağırsak tıkanması sonucu meydana gelir ki, bazı hastalıkların (ileus, kolon kanseri, konjenital megakolon yani Hirschsprung hastalığı vb.) teşhis belirtisi olarak çok önemlidir. Kabızlık çok kimsede barsakların çalış­masının bozukluğu sonucu görülür. Buna sebep çok kere kötü alışkanlık ve ıkınma yetersizliğidir. Yani alınan besinlerin barsaklardan geçişi normaldir. Besin artıkla­rı dışkı şeklinde ortalama 18 saat sonra barsağın son bölümüne yani rektuma ulaşmaktadır. Ancak dışkılama refleksi geç uyandığından, çeşitli nedenlerle tuvalete gitmeyi ihmal eden kimse rektumunu boşaltamamaktadır.

Uzun süren kabızlık dışkıda toksik mad­delerin etkisiyle başağrısına, sindirim bo­zukluğuna, zayıflamaya ve rengin solmasına neden olur. Rektumda uzun süre ka­lan dışkı sertleşir, fekalom denen taş şek­lini alarak barsakta tıkanmalanna sebep olabilir. Yanlış beslenme,yani uzun süre et, pirinç, unlu gıdalar gibi az posa bırakan şeyler yenince de kabızlık meydana gelir. Bol ye­şil sebze, meyve, sulu ve sellülozlu yani kepekli bir diyet ise kabızlığa engel ol­maktadır. Bazı kimselerin kullandıkları ilaçlar da (morfin, kodein, antikolinerjikler) kabızlığa neden olabilirler. Ülserli kimselerin aldık­ları ilaçlar da kabızlığa yol açabildiğinden beraberinde laksatif denilen dışkıyı yumu­şatıcı ilaçlar da alınmalıdır. Ara sıra her­hangi bir müshili kullanmakta sakınca yok­tur, aneak alışkanlık haline getirilmemeli­dir. Asabi kimselerde nörovejetatif sistem bozukluğu sonucu ishal meydana geldiği gibi kabızlık da (spastik kabız) oluşabilir. Bazı ateşli hastalıkların seyri esnasında (tifo, menenjit, ensefalit vb.) safranın barsağa akamadığı hallerde (safra kesesi ve karaciğer hastalıklarında) akut apandi­sitte ve peritonitte de kabızlık vardır. Ameliyatlardan sonra görülen kabızlık hem anestezik maddelerin etkisine hem de po­tasyum kaybına bağlı olduğu için bu tür kabızlık potasyum vermekle düzeltilebilir ve fazla analjezik yapmamakla önlenebi­lir. Kabızlığın tedavisinde önce dışkılamanın bir refleks ve alışkanlık meselesi olduğu­nu unutmamalıdır. Daha sonra diyetin uy­gun bir şekle dönüştürülmesine çalışılma­lıdır. Genellikle fazla su ve barsakta po­sa bırakacak yiyecekler yemeli ve gerekir­se laksatif denilen müshil ilaçları alınma­lıdır.

Kabızlık Çeşitleri
Kabızlık dışkının bağırsaktan geçişinin yavaşlamasıyla ortaya çıkar. Üç temel tipe ayrılabilir.

1. Merkez sinir sistemi bozukluğuna bağlı kabızlık: Sinir sistemiyle ilgili bir hastalıktan ya da ilaçlardan kaynaklanan dışkılama uyarısı yokluğu ya da düzen­sizliği.
2. Dışkılama refleksinde bozukluğa bağlı kabızlık: Hemoroit, apse, daralma (stenoz) gibi bağırsak lezyonlarına, bağırsak yumuşatıcılarının yanlış kullanımına, ka­rın içi organlarının iltihaplanmasına, vü­cuttan genel su kaybına bağlı dışkı mik­tarında azalma.
3. Mekanik kabızlık: Yaygın nedenler­den biri gene sıvı kaybı olabilir. Bu du­rumda dışkının içerdiği su ve dolayısıyla hacmi azalır. Öbür nedenler arasında ba­ğırsak kaslarının ve/ya da istemli karın kaslarının zayıflaması sayılabilir. Aynca megakolon, yani bağırsağın bir bölümü­nün sinirden arınarak işlev dışı kalması ve buna bağlı olarak aşırı genişlemesi de mekanik kabızlığa yol açar.

“KRONİK KABIZLIK” NEDİR?
Fizyopatolojik sınıflamaya göre kronik kabızlık kalınbağırsaktan geçişin çeşitli biçimlerde yavaşlamasına göre üçe ayrılır: Düzbağırsak kabızlığı, kalınbağır­sak kabızlığı ve düzbağırsak kalınbağırsak kabızlığı.

Düzbağırsak kabızlığı düzbağırsakta gerilmeye yanıtın azalmasından kay­naklanır. Bunun sonucunda düzbağırsak-anüs refleks dışkılama mekanizma­sı bozulur. Anüs büzgen kasının işleyişi normalse yalnız düzbağırsak kabızlığı söz konusudur.

Spazmlı Özellik gösteren kalınbağır­sak kabızlığında bağırsağın bir bölü­mündeki kasılmalar aşırı biçimde artar. Bu durum özellikle inen kalınbağırsak ve sigmoit kolonda belirgindir. Bağır­sak çeperindeki direncin artmasıyla ba­ğırsaktan geçiş yavaşlar ve bağırsak içi basınç yükselir.

Hastada kabızlık tanısını kesinleştir­mekte ve bu rahatsızlığı giderecek teda­vinin belirlenmesinde dikkat edilecek bazı önemli noktalar vardır. Her şeyden önce kalınbağırsağın işlevlerini belirle­yen etkenler çok çeşitlidir. Başta bes­lenme alışkanlığı, psikolojik durum, fi­ziksel etkinlik, ilaçlar, var olan hastalıklar ve başka birçok etken bağırsakların işleyişini etkileyebilir. Bu arada hasta­lığın başlangıcı konusunda hastanın be­lirttiği zaman ile dışkı miktar ve sıklı­ğında gerçekten bir düzensizliğin orta­ya çıktığı zamanın aynı olmayabileceği unutulmamalıdır.

Kalınbağırsak işleyişinin ayrıntılı bi­çimde değerlendirmesi, radyolojik ince­lemeler yaparak ve radyoaktif izotoplar kullanarak elde edilebilir. Bu teknikler kalınbağırsaktan kısmi ve genel geçiş zamanının incelenmesine olanak verir. Ayrıca istatistiksel incelemeler sonu­cunda elde edilen ölçütlere bakarak ka­lınbağırsak işlevinin normal olup olma­dığı değerlendirilebilir. Hekim Önceden hazırlanmış tablolarda yer alan bu ölçüt­lere göre kabul edilebilir bir yanılma pa­yıyla kalınbağırsağın işleyişinde bir so­run olup olmadığını değerlendirebilir.

Kronik kabızlık tanısına ilişkin ölçütler
Aşağıda sıralanan durumlardan birinin ya da birkaçının varlığı kro­nik kabızlık tanısına yardımcı olur:

• Haftada üç kezden az dışkılama.
• Üç gün ya da daha fazla bir süre boyunca dışkılamama.
• Bir kerede çikarılan dışkının, gr’den az olması.

Kabızlığın Belirtileri;

Herkesin bildiği gibi her gün tuvalete çıkmamak kabız olduğunun bir belirtisi olmaz. Kabızlığın belirtileri her insana göre değişir ve günde üç defada veya haftada üç defa tuvalette çıkabilir. Bunlar kabızlığın belirtileri arasında yer almamakta. Fakat son altı ay içinde hafta da üçten az dışkılama yaptıysanız, karında ağrı ve şişlik varsa, dışkının sert, zeytin gibi küçük olması, hafif zorlamada acı ve yanma olması kabızlığın belirtileri arasında yer alır.


Kabızlığın Sebepleri;

Kabızlığın oldukça bir çok nedeni vardır. Kişilerin yaptıkları diyetlerde yeteri kadar lif bulunmaması kabızlığa neden olabilir. Masa başında çalışan kişilerin gün boyu hareketsiz kalması kabızlığa neden olabilir. Önemli faktörler arasında sıvı tüketiminin az olması yer almakta. Yoğun tempo ile çalışan kişilerin gün içerisinde gelen tuvaletini ertelemesi kabızlığa neden olur. Mevsim geçişlerinde yaşanılan hava değişimi, yapılan uzun seyahatler, gebelik dönemi kabızlığın sebepleri arasında yer alır. Kronik rahatsızlıkları olan kişinin sürekli kullandığı ilaçların yan etkisi kabızlık olabilir. Bağırsakta tıkanıklık meydana getiren bazı hastalıklar ve nedeni bulunmayan kabızlık hastaların kabusu haline gelir.

Kabızlığın Geçmesi Ve Tekrarlanmaması İçin;

İnsanların gün içerisinde bol bol su tüketmeli. Günde en az 2 litre su içilmelidir. Güne başlamadan bir bardak su için ve tuvalette çıkmaya çalışın. Tuvalete çıkmak için kendinizi zorlamayın fakat bu tuvalet alışkanlığını kazanmanız kabız olmayı önlersiniz. Yemek yerken her öğün çok fazla tıka basa yemeyin hafif küçük porsiyon yemek yemeye ara öğünlerde sebzeli lifli yiyecekler ve meyve tüketmeye çalışın. Gün boyu masa başında çalışanların kahve molasında biraz yürüyüş ve hareket etmeleri gerekir. Bazı kişilerin yoğun çalışma temposundan dolayı tuvalete gitme alışkanlığı kazanmalıdır. Bağırsakları çalıştıracak posalı yiyecekler tüketilmeli. Kilo problemi olan kişilerin diyete başlamasıyla aniden kesilen yağ miktarı kesildiğinde dolayı kabızlık meydana gelir. Diyete başlayanlar kabızlığı önlemek içi yağ tüketim oranına dikkat etmelidir.

Kabızlığın Tedavisi:

Tembelleşen kabızlık düzensizliğini önlemek için önemli üç etmen vardır; bol bol su içmek, genelde lifli yiyecekler tüketmek, gün içerisinde arada hareket etmek. Hafif kabızlığı olanlar yukarıda belirtilen öner faydalı olacaktır. Bunlara rağmen kabızlık geçmiyorsa hemen bir hekime başvurun, doktor kontrolünde ve önerileri doğrultusunda ilaç kullanmaya başlayabilirsiniz. Hekiminizin önereceği ilaçlar;

• Kitle oluşturucu laksatifler: Bu grup ilaçlar sindirilmeyen bitkisel içerikli maddelerdir. Bu bitkisel maddeler su tutmasıyla şişme meydana gelir ve kitle etkisi oluşturur. Başka laksatiflere ilaçlarına göre oldukça az bağımlılık yapar ve diğer ilaçlara göre daha sağlıklıdır. Psylium, Kalsiyum polikarbofil, kepek, agar bu gruba ait ilaçlardır.
• Ozmotik etmenli laksatifler : Bu tarz ilaçlar hızlı bir şekilde suyu emerek etki gösterir. Kabızlığa etkisi çok çabuk olur. Sorbitol, lakloz, mannitol magnezyum, ve sodyum içeren ilaçlar bu gruptandır.
• Stimulan laksatifler: Bu gibi ilaç bağırsakta ritimli kasılmalara neden olur. Başka bir etkisi de bağırsak içerisinde tahriş edici etkisi vardır. Bu tür ilaçları uzun bir zaman kullanılmasının bağırsak sinirlerinde yıpranma meydana gelir. Bisakodil, laktuloz benzer ilaç grubuna dahildir.
• Yumuşatıcı laksatifler: Hastanın kalın bağırsaktaki dışkıyı ve bağırsak yüzeyini gevşeterek ve yüzeyde oluşan gerilimi azaltarak kabızlığı önler. Sıvı vazelin, sıvı yağlar, gliserin bu gruptan oluşur.

Uzun süre kabızlık şikayeti olan kişiler ilk olarak bir doktora başvurmalı onların önerileri doğrultusunda ilaç ve tedavilere başlamalı, ona göre yiyecek ve içecek tüketmelidir.