Vikingler Mesudiye'ye uğradı mı?
Ordu'nun Mesudiye ilçesinde, ilginç kaya yazıtları ve resimler bulundu. Yazıt ve resimleri ilginç kılan, kayaların üzerindeki figürler; figürlerde, gemilerin uç tarafında hayvan başı motifleri bulunuyor. Motiflerin, Vikinglerle ilgili olabileceği öne sürülüyor.

Köylüler, yüksek kayalıklar üzerinde bulunan birtakım resimlerden bahsediyorlardı. Eski zamanlardan kaldıklarını söyleyip, pek de bir şeye benzetemediklerini anlatıyorlardı: "Kayaların üzerinde gemiler, savaşçılar, kürekler var" diyorlardı. Yer, Ordu'nun Mesudiye ilçesine bağlı Esatlı Köyü'ydü. Esatlı, Köy-Kent Projesi'ne dahil olan bir yerleşim yeriydi. Köylülerin hararetli bir şekilde kaya yazıtlarından bahsettikleri kişi ise Arkeoloji ve Sanat Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Nezih Başgelen'di. Israrla bu resimleri görmesini istiyorlardı, Başgelen kabul etti ve birkaç köylüyle birlikte sözü edilen yere gitti. Köylülerin gösterdiği nokta ulaşılması zor kayalıklardı, zar zor kayaları tırmandı. Gerçekten de kayalıkların üzerinde birtakım resimler vardı.

Aslında buraya kadar her şey normaldi. Anadolu birçok uygarlığa beşiklik etmişti ve bu uygarlıklardan birine ait olabilirdi bu figürler. Ama kayalıklar üzerinde, bu anlamda normal olmayan bir şeyler vardı; gemiler, kürekler, savaşçılar ve gemi motiflerinin uç taraflarında birtakım hayvan motifleri yer alıyordu. Başgelen, bilgi darağacını film şeridi gibi gözünün önünden geçirdi, biraz düşündü... Olabilir miydi? Sonra "neden olmasın" dedi kendi kendine; bu, resimli romanlar diye tabir ettiği ve insanların hayatlarında karşılaştıkları duygu ve düşünceleri yansıtan figürler Vikingleri anımsatıyordu. Peki ama Vikingler bu bölgeye kadar gelmişler miydi?

Ancak uzmanlar çözebilir

Mesudiye Kurultayı nedeniyle bölgeye gidip, bu yazıtları gören ve dünya kamuoyuna duyuran Nezih Başgelen, yazıtlarla ilgili şunları söylüyor: "Mesudiye Dağları'nda, ilginç kaya resimlerinin varlığını duyduk. Bunları incelemek için yöreye gittiğimizde, kayalarda 'grafitiler' diye isimlendirebileceğimiz tarzda ve ancak uzmanları tarafından çözülebilecek birtakım duvar yazıları ile karşılaştık. Şu an için bunların ne olduğunu bilmiyoruz. Bu konunun dünyada sayılı uzmanları mevcut ve onlarla bağlantıya geçmek gerekiyor, çünkü bunlar normal bir yazıt değil. Sonuçta ne olduğunu anlamamız için çok iyi bir şekilde analiz edilmeliler. Çünkü 'grafitiler' insan elinden çok hızlı bir şekilde çıktıkları için zaman zaman okunması çok zor olabiliyor."

Buluntular arkeolojik açıdan gerçekten ilginç, öğrendiğimize göre ancak 'yakın örnekler' diyebileceğimiz resimlere Kars'ın Kağızman ilçesi 'Camışlı' Köyü'nde rastlanmış. Peki bu grafitiler hangi dönemden kalmış olabilir? Başgelen bu soruyu şöyle yanıtlıyor: "Gördüğümüz kadarıyla bunlar 'Ortaçağ' kültürleri diyebileceğimiz veya 'Ortaçağ Tarihi' içinde değerlendirebileceğimiz grafitiler. Şimdi burada neler var; çok ilginç, mesela bazı uzmanların gemi, bazı uzmanlarınsa ilginç yaratıklar olarak düşündüğü birtakım semboller söz konusu. Arka tarafta bir olay anlatılmaya çalışılmış, mesela süvariler karşımızda, atlarına binmiş koşarlarken resmedilmişler ve ellerinde silahlar veya av aletleri var. Bunlarla birlikte aynı zamanda avcılık var, güneş motifleri var, çeşitli yazılar var. Yine en enteresanı bahsettiğimiz gemi motiflerinin uçlarında aynı 'Viking' gemilerindekileri andıran hayvan başları var. Bunların bazılarının içlerinde ve arkalarında da insan motifleri var ki, bu insanlar da sanki ellerini açmışlar öylece duruyorlar. Bir de kürekler bulunuyor; dört yanda dört kürek var. Bir açıdan bakınca gerçekten bir Viking gemisi. Ama bazı uzmanlara göre de bu resimler bir çeşit hayvan ve kürek olarak görünenler de bu hayvanın bacakları. Tabii bunlar şu an için sadece birtakım yorumlar."

Varsayımı doğrular bilgiler var

Nezih Başgelen'in belirttiği gibi, çizimler Vikinglere ait ise onlarla ilgili başka buluntular da ele geçmeli? Başgelen bu noktayı geçmiş verilerle birlikte değerlendiriyor: "Eğer bunlar gerçekten Viking gemisi ise; ki tarihsel kaynakları incelediğimizde bu varsayımı doğrular bilgilere rastlıyoruz. Şöyle ki, Vikingler 11. ve 12. yüzyıllarda bizim Karadeniz kıyılarımıza geliyorlar, hatta İstanbul'a kadar gelip Ayasofya'da bir yazıt bile bırakıyorlar; 'Halfdan buradaydı' diye yazılı meşhur bir ibaredir bu. Rünik alfabe ile yani Vikinglerin o dönemde kullandıkları alfabe ile yazılmış bir yazıt. Bundan sonra ticaret ve diğer unsurlar nedeniyle Hazar Denizi'ne kadar gittiklerini biliyoruz. Ayrıca, bu tarz kaya resimlerine ve yazıtlarına, Karadeniz'i çevreleyen coğrafyada Kafkaslarda, Kırım'da ve Balkanlarda da rastlanmaktadır."

Bu veriler sonucunda birtakım çıkarımlar yapılabilir, ancak gerçeği öğrenmek için bir süre beklemek gerekecek. Fakat bugün için Başgelen şunları söylüyor: "Şimdi insanın aklına şöyle bir varayım geliyor: Mesudiye'de, daha geniş olarak da bu bölgede yaşayan insanlar, buralardaki koloniler, çok eski zamandan beri kıyı ile çok yoğun ticaret ilişkisi içindeydiler, sebebi de buralarda çok zengin maden yatakları bulunmasıydı; arkeolojik veriler bu yatakların çok eski zamanlardan beri işletildiklerini de kanıtlıyor. Bu madenler gümüş, demir ve bakır. Acaba buradaki yerli halk, kuzeyden gelen Vikingleri görüp etkilenerek bu gemi resimlerini yapmış olabilir mi? Garip garip gemileri olan bu insanlarla dostane veya tam tersi bir ilişki içine girmişler midir? Çünkü savaşların da tasvir edildiği görülüyor. Bazı ikonografik betimlemeler de söz konusu, örneğin elinde büyük bir mızrak tutan ve sanki bir canavarı öldüren bir tip, bir ikonografik kişilik karşımızda biçimleniyor. Öte yandan pek çok sarmal motif ve göksel motif de işlenmiş. Sonuçta birileri gelip burada kendi düşünce ve inançları doğrultusunda bir şeyler tasvir etmiş, bir şeyler anlatmaya çalışmış ve bunlar insan elinden çıkmış. Bir duygu var, bir tarif var.

İşte bu mesajların kimlere ait olduğunu, ne anlattığını ve niçin yapıldığını anlayabilirsek, ilginç sonuçlar elde edebiliriz ve bunu yapmalıyız da. Ayrıca turizm açısından bakarsak bunlar çok ilgi çekecek buluntular. Ancak şu an yapabileceğimiz, ortaya birtakım sorular atmaktan ibaret."

Bu grafitilerin bilimsel değerlendirmesinin yapılması için, daha çok yurtdışından birtakım isimlerin inceleme yapması gerekiyor. Fakat bu arada bir noktayı da ısrarla vurguluyor Başgelen: "Bizim bu konudaki uzmanlarımız, genelde Karadeniz Bölgesi'nin dışındaki bölgelerde yoğunlaşan çalışmalar içindeler. Çünkü Karadeniz, arkeolojik açıdan kısır bir bölge. Karadeniz arkeolojisi üzerinde çalışan insanımız da çok az. Ancak Tempo'nun da duyurmasıyla birlikte ben inanıyorum ki, Türkiye'deki bilim insanlarından da bu konuda açıklama yapanlar olacaktır ve de olmalıdır. Gelecek olan tepkiler, Türkiye'nin bu konudaki bilgi birikimini de ortaya koyacaktır."