MADENLER

Topraktan çıkartılan ve ekonomik değeri olan her şey maden olarak nitelendirilir. Bizim ülkemiz de madenler konusunda zengin bir ülkedir. Bunun en temel sebebi jeolojik yapısı (oluşum zamanı, oluşum şekli) ve volkanik olayların varlığının çok olmasıdır. Maden bakımından en zengin bölgemiz Doğu Anadolu bölgesinin Yukarı Fırat bölümündeki Elazığ ilidir. Bu konuyu daha iyi anlamak için birkaç madeni kelimenin açıklamalarını bilmenizde fayda görüyorum.
Rezerv: madenin yer atındaki tonajıdır.
Filiz: madenin yer altındaki damarları kollarıdır.
Tenör: madenin taş, topraktan ayrıldıktan sonraki yüzde oranıdır.
Gravite: sıvı madenlerin akışkanlık derecesidir.
Stratejik Maden: bir ülkede bulunması halinde başka ülkelere yaptırım gücünü bu ülkeye kazandıran madendir.
Dünyanın ilk stratejik madeni önce demir, olmuştur. Daha sonra taş kömürü sonra da onu petrol izlemiştir. Şu anda ise gelecek yüzyılda uranyum, krom, bor, doğalgaz önemli stratejik madenlerdendir. Doğalgaz hariç diğerlerinde Türkiye dünya birincisidir. (Bu yüzden ülkemizin başı beladan kurtulmuyor. )

Madenlerin öğrenilmesini kolaylaştırmanın yolu bunların sadeleştirilmesidir. Önce Türkiye’de sadece bir yerde çıkanlar sonra da Türkiye’de çok yerde çıkanlar olarak sınıflamak doğru olur.
Türkiye’de tek yerde çıkan madenleri bölge bölge ele alalım;

Marmara bölgesi:
Doğalgaz --> Kırklareli Hamitabat
Wolfram --> Bursa Uludağ

Ege bölgesi:
Zımpara Taşı --> İzmir
Civa --> İzmir Ödemiş
Altın --> İzmir Bergama

Akdeniz bölgesi:
Kükürt --> Isparta Keçiborlu
Aliminyum --> Seydişehir

Doğu Anadolu:
Fosfat --> Mardin Mazı dağı
Petrol --> Batman Raman

Anadolu bölgesi:
Oltutaşı --> Erzurum Oltu

İç Anadolu bölgesi:
Lületaşı --> Eskişehir

Karadeniz bölgesi:
Taşkömürü --> Zonguldak

NOT: civa Konya (Sarayönü) ’da da çıkıyordu ama fabrikası kapandığı için teklere yazılmıştır.
NOT: doğalgaz Mardin’de de bulundu ama henüz kullanılmamaktadır.
NOT: Türkiye elektriğinin %63ü doğalgazdan sağlanır ve bu konuda Marmara bölgesi birincidir.

Üç tane doğalgaz ile çalışan termik santralimiz vardır.
İstanbul --> Ambarlı
Kırklareli --> Hamitabat
Bursa --> Duaakça

NOT: bizde altın, bakır, krom ve çinko ile birlikte katışık çıkartılı yalnız saf halde sadece altın Bergama’da çıkartıldığından teklerde yer verdim.
NOT: G. Doğu Anadolu’daki fosfat ile kükürt tarımsal madenlerdir unutulmamalıdır. Fosfat suni gübrenin ana maddesidir.
NOT: Alüminyum çıkarıldığı Seydişehir Konya’ya bağlıdır fakat Seydişehir Akdeniz bölgesi sınırı içinde kaldığından Akdeniz’deki tekler içerisine alınmıştır.
NOT: bizim Mersin (ATAŞ) , İzmit (İPRAŞ) , İzmir (ALİAĞA) , Kırıkkale (Orta Anadolu Petrol) , Batman (BATMAN) rafinerilerimiz vardır. Bunlarda petrol sadece Batman’da işlenir, diğerlerinde bölge dağıtımları ve damıtmaları yapılır.

TÜRKİYE’DE TEK YERDE ÇIKAN MADENLER
Türkiye’de Çok Yerde Çıkan Madenler

LİNYİT:

Türkiye’de yayılış en çok olan madenimizdir. En önemli kullanım alanı, elektrik üretimi yapan termik santrallerin hammaddesidir. III: jeolojik zaman madenidir ve her bölgemizde çıkar.

• Ege --> Manisa (Soma) , Muğla (Yatağan) , Kütahya (Tavşanlı, Tunçbilek)
• Marmara --> Çanakkale
• Akdeniz, G. D. Anadolu --> Kahraman Maraş (Afşin, Elbistan)
• D. Anadolu --> Erzurum, Van
• Karadeniz --> Samsun (Havza)
• İç Anadolu --> Ankara

NOT: altın çizdiğim yerlerde termik santrallerimiz bulunmaktadır. Bunların dışında Zonguldak (Çatalağzı) ’ta da taşkömürü ile çalışan santral bulunur.

KROM:

Stratejik madenlerden biri olup silah sanayisinde kullanılır ve Türkiye’miz dünya birincisidir. Şuralarda çıkartılır;

• Ege --> Muğla
• Akdeniz --> Antalya
• D. Anadolu --> Elazığ

NOT: Ferro krom tesislerimiz Antalya, Kayseri, Elazığ, Samsun’da bulunur.
NOT: En çok Muğla’da çıkarılmansa rağmen Menteşe yöresinde yer almasından ulaşım zorluğundan Muğla’da fabrika yoktur.

BOR:

Gelecek yüzyılın madeni olarak değerlendirilir. Uzay bilimi için önemli bir madendir. Türkiye’de dünya rezervinin %76sı bulunmaktadır. Şuralarda çıkartılır;

• Marmara --> Balıkesir (Susurluk)
• Ege --> Kütahya (Emel)
• İç Anadolu --> Eskişehir, Niğde

URANYUM-TORYUM: Stratejik madenlerimizdendir. Nükleer enerji ve silah yapımı için önemlidir ve dünya birincisiyizdir. Karadeniz’de Artvin ve Kastamonu’da çıkartılır.

DEMİR:

Kulanım alanı en geniş olan madenlerimizdendir.

• Sivas (Divriği) ,
• Malatya (Hekimhan) ,
• Çanakkale (Eymir) ’de çıkartılır.

NOT: demir çelik fabrikalarımız Zonguldak ve İskenderun’dadır. Zonguldak enerji kaynağına yakınlıktan İskenderun ise ulaşımdan dolayı kurulmuştur.

MERMER

:
Türkiye’nin dünya birincisi olduğu madenlerdendir. Her bölgemizde vardır. En çok Ege’deki Afyon ve Marmara’daki Balıkesir’e ait. Marmara adalarında da çıkar.

MANGANEZ:

Karadeniz madenlerindendir. Kastamonu Küre ve Artvin’de çıkar.

BAKIR:

En çok Karadeniz’de çıkartılır. Artvin (Mungul) , Kastamonu (Küre) ’da çıkartılır.
NOT: bakır işletmesi ulaşım kolaylığından dolayı Samsun’dadır.

KURŞUN-ÇİNKO:

İç Anadolu bölgesi madenidir. Kırşehir, Niğde, Nevşehir’de çıkartılır.
NOT: çok yerde çıkan madenler mutlaka Elazığ’da çıkar. Bu yüzden ben yazmamış olsam da siz onu da var sayın.

TUZ:

Dünya rezervinin %92si Türkiye’dedir. Şu anda Tuz gölü ve İzmir Çamaltı tuzlasını kullanmaktayız.