Çağdaş İnsan Rönesansla Yaşıt

Koestler, “çağımızın büyük ızdırabı, komiserle yogi arasındaki anlaşmazlıktır” diyor. Yogi bakışlarını iç dünyaya çeviren, madde dünyasındaki fetihleri küçümseyen fikir adamı. Asya’dır yogi. Komiser kainatın sırlarına akıl erdirmek suretiyle mekaniğe, müspet ilimlere dayanan Batı’dır, Rusya veya Amerika’dır. Bu iki kutup arasında düşüncenin çeşitli nüansları uzanır. Yogi için komiser ahmak bir robottur, mevcut değildir ki diyaloğa geçsin.

Çağdaş insan Rönesansla yaşıt. Ortaçağ’da Batı, bir parça Doğu’dur. Eğer Doğu mistiğin, tevekkülün, rüyanın, şiirin vatanıysa, İbn Haldun yogiden çok, komisere yakın.

Ortaçağ’da papa ve imparator vardır. İnsanoğlu kendisi doğmadan yazılan bir trajediyi oynamak için gelir dünyaya. Henüz milletler yoktur, Hıristiyanlar vardır. Bir bakıma huzur içindedir insan, hürriyet tehlikelerle dolu bir dünya, kendi yolunu kendinin çizmesi insanın.

Dünya dillerine Machiavelique, Machiavelisme diye iki kelime ihsan eden Makyavel, çağdaş insanın ilk temsilcisi. Vazifesini harfiyen yerine getiren, mütevazi bir memur.

Rönesans kilisenin dogmalarına karşı insan zekasının isyanı, Ortaçağ’ın vesayetinden kurtuluşu.

Rönesans bir dünya düzeninin sona ermesidir, imparatorluğun ve papanın sonudur bu. Yeni monarşiler kurulur. İspanya, Fransa, İtalya.

II.Frederic, Prusya tahtına çıkmadan önce Anti-Makyaveli kaleme almıştır.

“Ben milyonlarla meşgulüm, onbinlerle değil” diyen Lenin’de, Hitler’de makyavelisttir.

Jean Giono, “Makyavel’in büyüklüğü insan denen saati bütün zemberekleriyle önümüze dökmesidir” der.

Rönesansla iki büyük düşünce akımı başlar. Makyavel’in, Hobbes’un ampirizmi, Thomas Morus’un, Campanella’nın ütopizmi.

Yogi insana, “Tat Twam asi” (sen Tanrısın) der, halbuki Marquis de Sade “Köpeksin” der. İnsan Pascal’ın dediği gibi ne melektir, ne hayvan. Fevzi-i Hindi’nin dediği gibi:

Haki eğer be zulmet-i hesti mukayyedi
Arşi eğer be nur-u ilahi münevveri


Cemil Meriç, Sosyloji Notları, İletişim Y.