Yay ve yaylı nedir?

Yay nedir?
MsXLabs.org

Belirli bir kuvvet altında bir dereceye kadar büyük elastik şekil değişikliği gösteren, kuvvet kaldırılınca kısmen veya tamamen eski vaziyetini alan mekanik enerji biriktirme elemanı. Yük altında şekil değişikliği esnasında yaylar bir deformasyon (şekil değişikliği) enerjisi biriktirirler, boşalma sırasında bu enerjinin büyük bir kısmını geri verirler. Teknolojide yaylar şu maksatlar için kullanılır

Kuvvet ölçmek; dinamometre ve kantarlarda olduğu gibi. Kuvvet uygulamak veya bir hareketi kontrol etmek. Kavramalarda veya frenlerde kavrama ve fren kuvvetlerini hasıl etmek. Patlamalı motorlarda subapların kapanmasını temin etmek, kam sisteminde kam ile çubuk arasındaki irtibatı sağlamak vs. Bazı sistemlerin frekanslarını değiştirmek. darbe ile meydana gelen kuvvetlerin şiddetini azaltmak. taşıt makinalarında olduğu gibi sönümleme görevi yapmak. Biriktirilen enerjiyi bir hareketi meydana getirmek için harcamak, yani motor görevini yapmak. Mekanik saatlerde olduğu gibi.

Yayların sınıflandırılması:
a) Ana zorlanmaya göre: Burulma, eğilme, çekme ve basma yayları.
b) Yayın dış şekline göre: Silindirik, konik, helisel çubuk, spiral, disk, yaprak, bilezik yaylar. c) Yay telinin kesitine göre: Dairesel ve dikdörtgen kesitli.
d) Yüklenme şekline göre: Çekme ve basma kuvveti ile zorlanan yaylar.

Teknolojide genellikle birçok yaylardan meydana gelen yay sistemleri kullanılır.

Sebebi, kullanma hacimlerinin sınırlı olması tek yaydan daha güçlü olması ve istenen şartların elde edilmesidir. prensip olarak sistemin rijitliği yayların bağlanış şekline göre tayin edilir. Bağlantı şekli paralel veya seri olabilir.

Paralel bağlantıda şekil değişiklikleri birbirine eşittir:

Dytop= Dy 1 = Dy 2 =...

Toplam kuvvet ise her bir yayın direnci kuvvetinin toplamına eşittir:

Ftop= F 1 + F 2 +...

Sistemin yay sabiti: ktop:

ktop= k 1 + k 2 + ...’e eşittir.

Yayların seri bağlanması halinde:

Ftop= F 1 = F 2 =.......

Toplam deformasyon Dytop= Dy 1 + Dy 2 +... Yay sabiti ise 1/kt= 1/k 1 + 1/k 2 + ... olur.
Ok atmak için kullanılan bir alet. Kavs veya kabza da denir. Ateşli silahlar bulunmazdan önce savaşların önemli silahı olan ok, yayların sağlam, kullanışlı olmasına göre isabetli olurdu. Yayın yapımı uzun bir emek mahsulü olduğu kadar ince bir sanatın da ifadesiydi. İyi bir yayın yapımı çok sabır ister ve yıllarca sürerdi. Türk yayları 110-140 cm uzunluğunda, 300-360 gr ağırlığında olurdu. Ağaç, kemik, sinir ve tutkal yay yapımında kullanılan esas maddelerdir. Yapımda kullanılan ağaçların en kıymetlisi akça ağaç ve kızılcık ağacı sürgünleridir. Yayın önemli bir parçası kemik, öküz veya manda boynuzundan yapılırdı. yaya gerilen ve atış hızı sağlayan sinir ise öküzün, bilek ve dizi arasından çıkartılırdı.

Türklerde yay yapımına çok önem verilirdi. Sanatkarane yapılanlar altın ve yaldızla tezyin edilirdi. Süslemelerin bir köşesine yapan ustanın adı ile yapım tarihi konurdu. Bilhassa askeri müzelerimizde eski tarihlerde kullanılan çeşitli yay örnekleri pekçoktur.

Yaylar yapılışına göre tımanlı veya sağınlı; kullanılma sahalarına göre de tirgeş, menzil, peşrev (pişrev), kepaze, hedef ve savaş yayları gibi çeşitleri vardır, Yaylarla yapılan ok atış mesafelerine geze, atışı yapana da kemankeş denirdi.

Sözlükte "yay" ne demek?
1. Ok atmaya yarayan, iki ucu arasına kiriş gerilmiş, eğri ağaç ya da metal çubuk; bir eğriden alınan parça.
2. Türlü amaçlarla ve türlü biçimlerde yapılan esnek makine bölümleri; zemberek.
3. Keman, viyolonsel gibi çalgılarda, titreşim yoluyla ses çıkarmaya yarayan parça; zodyak üzerinde, akrep ile oğlak arasında bulunan burç. à zodyak.

Cümle içinde kullanımı

Karınları hallaç yayından kopup fırlamış gibi beyaz.
- R. H. Karay

kaynak

yaylı
TDK

sıfat
1. sıfat Yayı olan

"Tabakanın sert yaylı kapağını tak diye kapatıyor." - T. Buğra

2. Ok ve yayla silahlanmış
3. isim Üstü ve yanları kapalı, dört tekerlekli, altında yayları olan, atla çekilen bir tür binek arabası, yaylı araba

"Yaylımız tüketirken yolları aynı hızla / Savrulmaya başladı karlar etrafımızda" - F. N. Çamlıbel

Birleşik Sözler

yaylı araba
yaylı çalgılar
yaylı sazlar
yaylı tambur
yaylı terazi

MsXLabs Üye Girişi