Kuzey İrlanda
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kuzey İrlanda (İngilizce: Northern Ireland, İrlandaca: Tuaisceart Éireann, İskoçça: Norlin Airlann). İrlanda Adası'nda İrlanda Cumhuriyeti'nın kuzeyinde yer alan Birleşik Krallık'a bağlı ülke.
Başkenti Belfast 'tır. Yüzölçümü 14.139 km² 2004 nüfusu 1.710.300.

Kuzey İrlanda olarak bilinen bölge farklı bir tarihe sahiptir. İrlanda Krallığı'na (1541—1800) bağlı olan adanın tümü Londra merkezli, İrlanda ve Büyük Britanya Krallıklarını birleştiren Birlik Kanunu (1800) çerçevesinde 1801 yılında Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı adıyla birleşik bir Krallık halini almıştır. 20. yüzyılın başlarında birlik yanlısı Sir Edward Carson liderliğindeki Birlikçiler İrlanda'da halkın yerinden yönetimine karşı çıkmıştır. Birlikçiler İrlanda adasının tamamında azınlık olmalarına rağmen Ulster denilen Kuzey İrlanda tarafında büyük bir nüfusa sahiptiler. Şu anda Kuzey İrlanda nüfusunun yaklaşık yarısını Protestan olan Birlik yanlıları oluşturmaktadır.

Demografi ve siyaset
2004 tahminlerine göre ülkenin nüfusu 1.710.000 kişidir. Bu nüfusun % 53,1'i Protestan (Presbiteryen, İrlanda Kilisesi, Metodist ve diğer Protestan mezhepleri), % 43,8'i ise Roma Katolik kilisesine bağlıdır.
Bölgede 2005 yılında yapılan bir ankette halkın %58'inin Kuzey İrlanda'nın İngiltere ile birlik halinin devamını, %23'ünün ise İrlanda Cumhuriyeti ile birleşerek Birleşik bir İrlanda devletinden yana olduğu sonucunu çıkarmıştır.

Coğrafya ve iklim
Ülkenin en önemli gölleri Britanya adalarının içinde de en büyük tatlı su kaynağı olan 392 km²'lik alana sahip Lough Neagh, diğer önemli gölü ise Fermanagh Kontluğu sınırları içindeki Lough Erne'dir. Kuzey İrlanda'nın en büyük adası Antrim sahilindeki Rathlin adasıdır. Sperrin Dağları ülkenin Altın ihtiyacının karşılandığı bir bölgedir. Ayrıca Mourne dağları çevresinde de Granit çıkarılmaktadır. Ülkenin en yüksek noktası Mourne dağlarında 848 metre yüksekliğindeki Slieve Donard'dır.
Kuzey İrlanda'nın tamamında ılıman deniz iklimi etkisini gösterir.
En yüksek sıcaklık: 30.8 °C (87.4 °F) Knockarevan, Garrison yakınları, Fermanagh kontluğu 30 Haziran 1976 ve Belfast'da 12 Temmuz 1983.
En düşük sıcaklık: -17.5 °C (0.5 °F) Magherally, Banbridge yakınları, Down Kontluğu 1 Ocak 1979.

İdari Bölgeleri

Kuzey İrlanda altı kontluğa ayrılmıştır ;

• Antrim Kontluğu
• Armagh Kontluğu
• Down Kontluğu
• Fermanagh Kontluğu
• Londonderry Kontluğu
• Tyrone Kontluğu

Şehirler

Kuzey İrlanda'da beş kent idari olarak şehir statüsündedir;

• Belfast
• Derry
• Newry
• Armagh
• Lisburn

Terminoloji

Birlik yanlıları tarafından verilen isimler ;

• Ulster : İrlandalılar tarafından kullanılan bir terimdir. İrlanda devleti tarihte dört bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgelerden olan Ulster kabaca Kuzey İrlanda topraklarını tamamını ve İrlanda Cumhuriyetinin üç ilini kapsamaktadır.
• İl (The Province) : Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallığa ait bir il olduğu varsayımıyla bu isim kullanılır.

Cumhuriyetçiler tarafından verilen isimler ;

• Kuzey İrlanda (Tuaisceart na hÉireann) : Kuzey İrlanda 'nın İrlanda adasının bir parçası olduğunu belirtmek amacıyla kullanılır.
• Kuzeydoğu İrlanda : Kuzey İrlanda teriminin yerine kullanılır.
• Altı Kontluk (na Sé Chontae) : Britanyalılar tarafıdan çıkarılan 1920 İrlanda Hükümeti kanunu bölgeye yirmialtı kontluk adını verdiği için bu kanuna tepki olarak Cumhuriyetçi Sinn Féin taraftarları tarafından kullanılır.
• İşgal altındaki Altı Kontluk : Cumhuriyetçiler Belfast Anlaşması'nı tanımadıkları için bü bölgenin İngilizler tarafından işgal edildiğine inanmaktadırlar.
• Dördüncü Yeşil Tarla : İrlanda 'yı dört bölgesinden dolayı dört tarlaya benzeten Tommy Makem'in Dört Yeşil Tarla adlı şarkısına ithafen bu isim kullanılır.

Diğer Gruplar tarafından verilen isimler ;

• Kuzey (The North) : Güneye verilen South ismine karşılık kendi bölgelerine de bu ismi kullanırlar.
• Kara Kuzey (The Black North) : İrlanda Cumhuriyeti halkı tarafından siyasi tercihleri nedeniyle alay ve ironi olarak verilen bir isimdir.
• Norn Iron : Birlik yanlıları ve Cumhuriyetçiler tarafından verilen ortak bir isimdir.Scots dilinde Kuzey İrlanda anlamına gelmektredir.

Ekonomi
Kuzey İrlanda ekonomisi Birleşik Krallığı oluşturan diğer dört bölge içinde en kötü durumda olanıdır. Buna rağmen ülke ekonomisi geleneksel olarak endüstriyel sanayine bağımlıdır. Özellikle gemi inşası ve tekstil önemli bir yer tutar.

Siyasi partiler

Cumhuriyetçi partiler

• Sinn Féin
• Sosyal Demokrat İşçi Partisi
• İrlanda Komunist Partisi
• İrlanda İşçi Partisi
• İrlanda Cumhuriyetçi Sosyalist Partisi
• Cumhuriyetçi Sinn Féin

Birlik yanlısı partiler

• Ulster Birlik Partisi
• Demoktatik Birlik Partisi
• Birleşik Krallık Birlik Partisi
• İlerici Birlik Partisi
• Birleşik Birlik Partisi

• Kuzey İrlanda İttifak Partisi
• Sosyalist Parti
• Sosyalist İşçi Partisi
• Muhafazakar Parti
• Yeşiller Partisi

Etnik ve sosyal yapı

Doğum yerlerine göre sosyal yapısı;

• Kuzey İrlanda doğumlu; %91
• İngiltere doğumlu; %3,7
• İrlanda Cumhuriyeti doğumlu; %2,3
• İskoçya doğumlu; %1,0
• Galler doğumlu; %0,2

Kuzey İrlanda halkının %99,15'ini beyazlar oluşturmaktadır .Ülkedeki en büyük azınlık grubu nüfusun %0,25'ini oluşturan Çinlilerdir.

Diller
Kuzey İrlanda'da üç dil konuşulmaktadır. İngilizce, İrlandaca ve Ulster Scots dili.

İngilizce
Kuzey İrlanda'da konuşulan İngilizce, İngiltere'nin West Midlands ve İskoçya'dan gelen göçmenlerin konuştuğu aksana benzeyen Mid Ulster lehçesidir. Kuzey İrlanda halkının yaklaşık % 100'ü tarafından günlük yaşamda kullanılmaktadır.

İrlandaca
İrlanda dilinin kullanımı Birlik yanlılarının engellemesine rağmen Katolik/Cumhuriyetçi nüfus tarafından desteklenmektedir. Belfast'ın Katolik mahallelerinde İrlandaca işaret ve yazılar yollarda kullanılmaktadır. Son yapılan araştırmalarda nüfusun %14'ünün İrlandaca'yı bildiğini; ancak sadece %1'inin ana dili olarak kullandığını göstermiştir.

Ulster Scots ya da Ullan
Ulster Scots dili İskoçya'dan konuşulan Scots dilinin bir lehçesidir. Kuzey İrlanda nüfusunun % 2'si tarafından konuşulmaktadır.