Fiil Çekim Ekleri

Fiil Çekimi ve Çekimli Fiil Örnekleri

Çekimli Fiil Nedir?
Fiilin en temel özelliği; o eylemi yapan bir kişisinin ve yapılma zamanının bulunmasıdır. Yani işin kim tarafından ve ne zaman yapılmış olduğunu belirtmesidir. Bir fiilin kip ve şahıs ile ifade edilmiş haline “çekimli fiil” denir.

Çekimli fiilde çatı aşağıdaki gibidir:

Fiil kök ya da gövdesi + Kip eki + Şahıs Eki = Çekimli fiil

Örnek:

Oku + yor + um = Çekimli fiil
Kurut + acak + sın = Çekimli fiil
Bak + ar + ız = Çekimli fiil
Gel + meli + ler = Çekimli fiil

Çekimli fiil, zamana ve şahsa bağlanmış bir hareketi karşılayan kelimedir. Zamanı ve şahsı sağlayan unsurlar da kip ve şahıs ekleridir. Yukarıdaki formülde olduğu gibi sırasıyla fiil kök ya da gövdelerine haber ya da dilek kiplerinden biri ve daha sonra şahıs eki getirilerek fiil çekimi yapılır. Genel anlamda fiil çekimi bu şekilde oluşmaktadır. Bu yüzden öncelikle kip nedir, şahıs ekleri nelerdir, bunları inceleyelim.

Şahıs Ekleri
Şahıs ekleri, eylemin hangi şahıslar tarafından yapıldığını gösterir. Türkçede ben sen, o biz, siz onlar olmak üzere altı şahıs vardır.
Fiillerin bu şahıslara göre çekimlenmesini sağlayan şahıs ekleri şunlardır:

Tekil Şahıs Eki Ben / -m, -ım, -im, -um, -üm
Tekil Şahıs Eki Sen / -n, -(s)ın, -(s)in, -(s)un, -(s)ün
Tekil Şahıs Eki O / -eki yoktur-

Çoğul Şahıs Eki Biz / -ız, -iz, -uz, -üz, -k
Çoğul Şahıs Eki Siz / -(s)ınız, -(s)iniz, -(s)unuz, -(s)ünüz
Çoğul Şahıs Eki Onlar / -lar, -ler

Örnek

Görmeli – (y) – im
Görmeli – sin
Görmeli
Görmeli – (y) – iz
Görmeli – siniz
Görmeli – ler

Not: Fiillerin teklik üçüncü şahıs çekiminde şahıs eki yoktur, ancak yine de teklik üçüncü şahıs ifadesi taşırlar.

Kip Nedir?
Fiil Kipleri ve Kip Ekleri
Fiil kök ve gövdelerinin bildirdiği eylemi, zamana ve biçime bağlayan eklere “kip” denir. Bir fiilin zaman ve anlam özelliğine göre şekillenmesi bu ekler sayesinde olur. Fiil kipleri; haber kipleri (bildirme kipi) ve dilek kipi (tasarlama kipi) olmak üzere ikiye ayrılır. Haber kipleri fiilin hangi zamanda geçtiği belirtmekte, dilek kipleri ise fiilin yapılış şeklini göstermektedir.

A- Bildirme/Haber Kipleri
Haber kipleri eklendikleri fiile “zaman anlamı” kazandırırlar. Yapılan eylemin geçmişte mi şimdi mi gelecekte mi yoksa her zaman mı yapıldığını gösterirler. Bildirme kiplerinin duyulan geçmiş zaman, görülen geçmiş zaman, şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zaman çekimi olmak üzere beş çekimi vardır.

MsXLabs Üye Girişi