Açık Bütçe Politikası

Açık Bütçe Politikası

Klasik iktisat kuramında bütçe denkliği esastır. Ekonominin bütünü için toplam talep yetersizliği ve buna bağlı olarak yaygın işsizlik söz konusu değildir. Çünkü her arz kendi talebini oluşturur. Her zaman, üretilen mal ve hizmetlerin değerine eşit bir satın alma gücü oluşur. Ekonomide görülen ekonomik dalgalanmalar kısa süreli ve geçicidir. Devlet müdahalesine gerek kalmadan piyasanın yapısındaki istikrar sağlayıcılar kendiliğinden dengeyi sağlar.

Oysa 1930’larda başgösteren durgunluk ve işsizlik bütün sanayileşmiş ülkelere yayılmıştır, dış ticarette koruyucu politikalar, sıkı para politikası ve üretim azalmasının yol açtığı vergi gelirlerindeki düşüş bütçe açıklarını doğurmuş, bu bütçe açıklarını gidermek için hükümetler kamu harcamalarını azaltmıştır. Bu ise işsizlik ve durgunluğu daha da artırmıştır. Bu dönemde ekonominin makro düzeyde işleyişine yeni bir görüş ve analiz tekniği getiren J.M. Keynes'in General Theory'si, durgunluk ve işsizliğin yaygın olduğu bir ekonomide devletin ek kamu harcamaları yaparak gelirleri artırabileceğini ortaya koymuştur. Böylece bütçe, ekonomik durgunluk ortamında makro ekonomik bir işlev kazanmıştır. Modern bütçe kuramları içinde açık bütçe politikası başlıca devrî bütçe kuramı ve telafi edici bütçe kuramı ile açıklanmaktadır.

Devri bütçe kuramında, bütçe denkliği bir yıl için değil bir konjonktür dönemi için geçerlidir. Bir konjonktür dönemi birbirini izleyen enflasyonist ve deflasyonist eğilimleri içerir. Konjonktürün daralma dönemlerinde milli gelir ile birlikte vergi gelirleri de azalır. Giderlerde aynı miktarda bir kısıntı yapılmazsa otomatik olarak bütçe açıkları ortaya çıkar. Konjonktürün genişleme aşamasında ise vergi gelirlerindeki artış, harcamaların aynı düzeyde tutulması durumunda bütçe fazlası oluşturur. Bir konjonktür döneminde refah dönemindeki bütçe fazlası atıl bir fonda saklanarak toplam talebin azalmasına yardımcı olurken, konjonktürün daralma dönemindeki bütçe açıkları toplam talebi artırarak konjonktür dalgalanmalarını yumuşatıcı etki yapar. Bu yaklaşımda bütçe denkliği terk edilmiş değildir. Ancak denklik bir yıl için değil, 8-10 yıl gibi bir konjonktür dönemi için söz konusudur.Telafi edici bütçe kuramı, gelişmiş ülkelerde üretim etkenlerinin piyasa güçlerine göre kullanımının tam istihdamı sağlamadığı, ekonomide yapısal bir durgunluğun bulunduğu düşüncesinden hareket eder. Bu durgunluğun önlenmesi için bütçenin sürekli açıkla bağlanması gerekir.

Kaynak:Büyük Larousse

MsXLabs Üye Girişi