YENGEÇ a.
1. Brachyura takımından, önayaklı kabukluların çoğuna verilen ortak ad.
2. Çingene yengeci -» ÇİNGENE YENGECİ. || Palmiye yengeci -* PALMİYE YENGECİ.

—Har*;. Yengeç uçuşu ya da inişi, bir uçağın, gövde ekseni yer değiştirme doğrultusuyla çakışmadığında yaptığı uçuş ya da iniş.

—Sil Tirtıllı, zırhsız amerikan VVeasel M 29 C aracına verilen ad. (Kar üzerinde ve bataklık arazilerde kullanılmak için üretilmiş olan bu araç 1946 ile 1954 arasında, Çin- hindi'nde fransız ordusu tarafından yaygın olarak kullanılmıştır.)

—ANSİKL. Tür sayısı 5 000'i aşan [yani bütün öteki onayaklıların toplamı kadar] Brachyura takımı üyelerinin ortak özellikleri: karın körelmiş başlıgöğsün altına kıv- rılmıştır; ilk göğüs ayakları, çoğunlukla büyük kıskaçlara dönüşmüştür; diğer dört çift ayaksa yürümeye, ilerlemeye yaramaktadır. Diğer özellikler (yani su dışında solunum yapabilme, saplı gözler, yan yan yürüme) ancak bazı familyalara özgüdür. Yengeçler gelgit bölgesinden binlerce metre derinliğe kadar bütün denizlerde bulunan ve son derece çeşitlilik gösteren bir öbektir. Çoğu denizin dibinde durur, ama Portunidae familyasındakiler gibi bazılarının son göğüs bacakları palet gibi yassı olduğundan hızla yüzebilir. Ocypo- didae familyası üyeleriyse sıcak ülkelerde, kumsallarda bulunur ve gelgit sırasında deniz çok yükseldiği sırada su altında kalan kovuklarda yaşarlar. Gecarcinidae familyası üyeleri gibi bir kısmıysa, karalara yerleşir, yerde dehlizler kazar, ancak üreme zamanı denize giderler. Potamidae fa- milyasındakiler tropikal tatlısularda yaşayan yengeçlerdir. Bizimki gibi ılıman bölgelerde yaşayanlar öbeğin çeşitliliği hakkında çok iyi fikir verebilir. Drom/alar sırtlarında canlı bir sünger taşırlar; sünger onlarla aynı zamanda gelişir ve onları korur Deniz örümcekleri bağalarında büyüyen ve onları gözden saklayan suyosun- ları yetiştirirler. Kıyılarımızda en sık rastlanan türlerse Portunidae familyası üyelerinden çağanoz (Portunus puber) ve yeşil yengeçtir (Carcinus maenas). Deniz çekildiği zaman çakılların üzerinde koşturup duran bu yengece kıyı yengeci ve çingene çağanozu da denir. Genişliği 30 cm’ ye varan ve ağırlığı 6 kg'ı aşan pavurya (Cancer pagurus) bölgemizdeki yengeç lerin en irisidir, ama öbeğin Japonya'da yaşayan daha büyük üyeleri de vardır. Bunlardan Macrocheira kaempferi' nin bağa genişliği 40 cm'yi geçer, bir uçtan bir uca bacak açıklığı 3,50 m'yi bulur En küçük yengeçlerse, Akdeniz'de yaşayan ve boyu 5 mm’den aşağı olan minik Sirpus' lardır. “Palmiye yengeci" (Birgus latro) gerçek yengeçler takımından değil, Ce- nobitidae familyasından bir kabukludur

—Mutf. Yengeç canlıyken kaynar suya atılarak haşlanır Kabuklu olarak veya ayıklanıp üzerine sos ya da mayonez döküle- Ytngeç burcu’nun tek sofraya getirilir, simgesel gösterimleri YENOEÇ, burçlar kuşağı takımyıldızı. Az parlak yıldızlardan (kadiri 4'e eşit ya da daha yüksek) oluşur, ama Praesepe, "Beşik" ya da “Arı kovanı" denilen ve en ünlü açık kümelerden* biri olan M 44 kümesini içerir. Yaklaşık 500 ly uzakta yer alan bu küme, çapı 13 ly olan bir hacim içinde 17. kadirden daha parlak 350 kadar yıldızdan oluşur; zayıf bir bulutsu gibi çıplak gözle görülebilen bu kümenin yıldızları basit bir dürbünle ayırt edilebilir. (- GÖK.)

—Astrol. Gregorius takviminde, yaz mevsiminde başlayan gündönümü burcu. (Yengeç ay yarı küresinin sonuncu, güney-batı'ya bakan dördüncü büyük üçgenin birinci burcu, Ay’ın tek gökevi ve Jüpiter’in yükselme yeridir.)

—Gökbil. Yengeç dönencesi, ekvatorun kuzeyinde 23°26' lık bir yükselimde yer alan gökküre paraleli; Güneş, yaz gündö- nümüne girdiğinde yaptığı günlük hareket sırasında bu paraleli çiziyormuş gibi görünür. || 23°26' kuzey enlemine denk düşen ve dönence denilen bölgeyi kuzeyden sınırlayan yerküre paraleli. (Güneş, bu bölgenin her noktasının başucundan yılda iki kez geçer.)
Yengeç dönancMİ (Tropic ot Cancer), Henry Miller’in romanı (1934). Özyaşam- öyküsel sürgün ve yazının doğuşu kurgusu, Miller’in saplantılı imgeleri (seks, evren) içinde paris dekorunun yerini alır, düşmüş, ama whitmancı bir gücün ve bir yıkım ve sefalet seçiminin karışık gelişimi uyarınca kendi benini evrene kadar ge- nişletebilen adamın portresini çizer.